30 jaar fiscalisering deel 6: Organisatie/ontwikkelingen

De serie over ruim 30 jaar fiscalisering is niet compleet, als er geen aandacht wordt besteed aan kennis­ontwikkeling, opleiding, de omvang van de fiscalisering, organisatorische ontwikkelingen, efficiency en effectiviteit ervan.

[Dit artikel verscheen eerder in Vexpansie 2022-4 |Tekst: Jitze Rinsma en Henk Steennis

Het aantal kennisdocumenten wat betreft fiscalisering is beperkt. Bij de start van fiscalisering heeft de VNG het Boek ‘Model Parkeerverordening en model Verordening Parkeerbelasting’ uitgegeven en nadien de modelverordeningen op haar website regelmatig geactualiseerd. Vexpan heeft het initiatief genomen dat geleid heeft tot onder andere twee CROW-publicaties: ‘Kwaliteit straatparkeren: leidraad voor beleid en richtlijn voor uitvoering’ (publicatie nr.162) en de ‘Checklist keurmerk straatparkeren’ (publicatie nr. 234). Verder heeft Vexpansie jarenlang een vaste rubriek over fiscalisering gehad, verzorgd door Bas Brekveld en collega’s van de gemeente Amsterdam. Wat betreft specifieke opleidingen is er vooral sprake van training on the job. En in opleidingen van DTV tot parkeermanager wordt aandacht aan fiscalisering besteed.

Wat betreft organisatorische ontwikkelingen kan worden vastgesteld dat de functies parkeerbeleid en uitvoering worden gesplitst en soms worden deze ondergebracht in verschillende organisatie-eenheden of wordt de uitvoering verzelfstandigd.

Verder zijn in veel gemeenten de fiscale parkeertaken bij elkaar gebracht in een organisatorische eenheid. Denk aan vergunningverlening en handhaving. Later is de vergunningverlening ondergebracht bij een klantencontactcentrum. Ook leidt de toename van taken van niet-fiscale handhaving binnen gemeenten ertoe dat soms de fiscale handhaving wordt uitgevoerd door een afdeling handhaving. De toename van het aantal fiscale parkeerplaatsen en daarmee samenhangend meer parkeerautomaten, meer inkomsten, meer vergunningen en meer handhaving vraagt om, en leidt tot, meer aandacht voor werkprocessen en de P&C cyclus, en het vastleggen ervan in dienstverleningsovereenkomsten of Service Level Agreements.

Nieuwe functies

Ook ontstaan er nieuwe functies binnen gemeenten zoals coördinator parkeren, regisseur en manager. De politie heeft zich als handhaver vrijwel teruggetrokken. De handhaving op het foutparkeren en de controle op het gefiscaliseerd parkeren gebeurt inmiddels meestal door BOA’s, waarbij ook de variant voorkomt dat BOA’s alleen het foutparkeren handhaven en een andere eenheid met niet-BOA’s het gefiscaliseerd parkeren controleert. Het deels of geheel aan marktpartijen uitbesteden van vergunningverlening, automatenbeheer en de controle op het foutparkeren en/of gefiscaliseerd parkeren is inmiddels ook niet ongebruikelijk. Een aantal gemeenten wordt lid van een parkeercoöperatie die een of meerdere fiscale taken uitvoert.

In een aantal regio’s worden de fiscale naheffingen afgehandeld door opgerichte gemeenschappelijke regelingen voor belastingzaken.

Ook tekent zich een ontwikkeling af dat wanneer marktpartijen de controle op straat doen, zij ook het traject van inning en (dwang)invordering van fiscale naheffingen verzorgen. Soms zelfs inclusief de behandeling van bezwaren en beroepen tegen de fiscale naheffingen.  De laatste jaren is er een toename van aandacht voor privacy, vooral door invoering van de AVG en toenemend gebruik van scanauto’s bij de controle op het gefiscaliseerd parkeren. Mobiel internet heeft ook grote invloed op het fiscale parkeren. Zo worden klantcontacten meer en meer via internet afgewikkeld in plaats van bij een (fysieke) balie. Online zijn 24/7 allerlei functionaliteiten beschikbaar zoals het aanvragen, wijzigen en betalen van parkeervergunningen of het inzien van gegevens van een fiscale naheffing en het daartegen bezwaar maken. Een grote verandering is het betalen van parkeerbelasting via een belparkeerapp, waarbij het starten, stoppen, betalen, bewaken van de maximale parkeerduur etc. via de mobiele telefoon gebeurt. En last but not least de controle door parkeercontroleurs en/of scanauto’s op de betaling van parkeerbelasting en een geldige parkeervergunning. Hierbij bevraagt de controleur of scanauto per kenteken bij de centrale landelijke database Nationaal Parkeer Register (NPR) of voor een bepaald kenteken op de bewuste datum, tijd en locatie (voldoende) parkeerbelasting is betaald danwel een geldige vergunning is afgegeven. Met de inzet van scanauto’s in combinatie met informatie gestuurde handhaving vanuit onder meer historische data, kan de parkeercontrole verder worden geoptimaliseerd.

Effectiviteit betaald parkeren/fiscalisering

Met het parkeertarief en de structuur van de tarieven kan het gedrag van parkeerders tot op zekere hoogte worden beïnvloed. Zo kan door een hoog parkeertarief te vragen voor langparkeerders in parkeerzones in stadscentra lang parkeren op straat worden ontmoedigd en in de parkeergarages worden aangemoedigd. Voor kortparkeerders is er daardoor een grote kans op het vinden van een parkeerplaats. Verder kan de parkeerduur of  het parkeren door bepaalde categorieën parkeerders door een progressief of degressief tarief al dan niet in combinatie met een parkeerduurbeperking worden beïnvloed.

Met het reguleren van parkeren in schilwijken (vaak met een lager tarief voor zowel bezoekers als vergunninghouders) is het in die wijken voor bewoners en hun bezoekers gemakkelijker een parkeerplaats te vinden met minder zoektijd en minder (wijkvreemd) zoekverkeer. Daarbij komt dat in sommige schilwijken gefiscaliseerd parkeren juist moet worden ingevoerd om het uitwijken vanuit centrumgebieden met hogere parkeertarieven tegen te gaan. Sommige grote gemeenten voeren fiscaal parkeren in, in woonwijken die nabij zones met grote onderwijs- of kantoorinstellingen met weinig parkeerplaatsen voor personeel/studenten liggen. Voor bezoek wordt dan een symbolisch laag parkeertarief gehanteerd en ook het tarief voor bewonersvergunning is laag. Soms wordt het fiscaal parkeren slechts voor een (ochtend of middag) deel van de dag ingevoerd. Het kunnen beschikken over een parkeerplaats voor de bewoners en hun bezoekers wordt daardoor verbeterd. De tijdsperioden dat het parkeren gereguleerd wordt verschilt. In de kleinere gemeenten is dat meestal gedurende winkelopeningstijden. In grotere gemeenten is dat ook op zondagen en gedurende de avonduren. De effectiviteit van gereguleerd parkeren hangt in belangrijke mate af van de controles op het gefiscaliseerd parkeren, maar ook op foutparkeren (om uitwijkgedrag tegen te gaan). Sommige parkeerders passen hun (betaal)gedrag immers aan als reactie op de geschatte pakkans. De controle gebeurde, afhankelijk van de locaties, dagen en tijden, veelal enige keren per dag. Soms was de betalingsbereidheid slechts 25 procent en soms circa 80-90 procent. Met de digitalisering en vooral de toenemende inzet van de scanauto is de effectiviteit gestegen en zijn de handhavingskosten gedaald. Dit heeft geleid tot meer en slimmere controles, waarbij de (subjectieve) pakkans is gestegen en de betalingsgraad eveneens is gestegen. Dit heeft geleid tot een rechtvaardigere handhaving ten opzichte van degenen die wel netjes betalen of over een geldige parkeervergunning beschikken. En tot hogere parkeeropbrengsten en meer fiscale naheffingen.

Onderzoek efficiency hele fiscale keten

Fiscaal parkeren wordt net als bijvoorbeeld rioolrecht opgenomen in de begroting, de management rapportages en de jaarrekeningen. Als er niets bijzonders aan de hand is wordt de tarief-ontwikkeling bepaald bij vaststelling van de parkeernota en als er geen grote afwijkingen zijn krijgt het onderwerp geen aandacht. Vooral bij grote gemeenten kunnen de opbrengsten van parkeerbelastingen vele miljoenen bedragen. In gemeentebegrotingen en jaarrekeningen zijn de fiscale kosten en inkomsten niet zichtbaar.

In de het eerste decennia dat de fiscalisering mogelijk was zijn er twee onderzoeken uitgevoerd.

Het eerste onderzoek betrof de doctoraalscriptie rechten van mr. Marc Oosterdijk met de veel zeggende titel: ‘Parkeerbelasting… de ene gemeente is de andere niet’. Aan het onderzoek hebben 9 middelgrote gemeente deelgenomen. In Vexpansie 1998 nr. 2 en 3 heeft hij zijn bevindingen gepubliceerd;

Het tweede onderzoek betreft een benchmark die door het SGBO van de VNG met een aantal gemeenten meerdere jaren is uitgevoerd. Het doel was van elkaar te leren door relevante indicatoren van verschillende gemeenten naast elkaar te leggen en verschillen te verklaren.

Jitze Rinma, redactie Vexpansie en Henk Steennis gemeente Amsterdam (op persoonlijke titel)

KADER

Ontwikkeling fiscalisering

• Het samenstellen van een overzicht van ontwikkelingen over een langere tijdsperiode met informatie van CBS en jaarrekeningen van gemeenten was niet mogelijk;
• Bij het SHPV zijn per 1-3-2022 bijna 100 gefiscaliseerde gemeenten aangesloten. Gemeenten/locaties waar je mobiel kunt betalen voor kortparkeren staan op de websites van parkeerproviders. Zo telt Parkmobile circa er 130 (1-3-2022) waaronder Schiphol;
• In veel gemeenten is er geen sprake (meer) van grote uitbreidingen van fiscale gebieden. Soms komt dat wel voor in schilwijken (Leiden) of (noodzakelijke) uitbreiding bijvoorbeeld als gevolg van overlast van aangrenzende zones betaald parkeren of bij belangrijke wijzigingen van het openbaar vervoer, zoals de opening van de Noord/Zuid-metrolijn in Amsterdam
• In een aantal kernen is het fiscaal parkeren de afgelopen tijd afgeschaft zoals in Blerick, Gulpen, Hellendoorn, Raalte en in Winschoten.