Fiscale parkeerhandhaving met de menselijke maat

RTL Nieuws berichtte: ‘Jaarlijks honderden boetelawines door scanauto: aangepakt om een foutje’. Een actie van ‘no cure no pay’ bedrijven, die burgers bijstaan in bezwaar maken tegen naheffingsaanslagen*. Hoe zit dit? De redactie van Vexpansie wil net als in 2021 een algemeen beeld geven, omdat elke gemeente de uitvoering van de fiscalisering zelf vormgeeft en die van elkaar kan verschillen.

Van de redactie Vexpansie  |  Jitze Rinsma, Rinsma Parkeeradvies en redactie Vexpansie, met dank aan Joan van Yperen van Tobias Fiscaal en Martin Curfs, InPublic  

Betaald parkeren sinds 1 januari 1991 een belasting
Elke gemeente is autonoom in het te voeren parkeerbeleid, uiteraard binnen de wet (o.a. Gemeentewet) en regelgeving (o.a. Besluit Parkeerbelasting). De gemeenteraad stelt een Parkeerverordening en een verordening Parkeerbelastingen vast en het college van Burgemeester en wethouders eventuele uitvoeringsregels.

‘Pakkans niet groot’
Als er geen of te weinig parkeergeld wordt betaald kunnen er door de gemeente naheffingen worden opgelegd. Controles door parkeercontroleurs gebeurden vaak enige keren per dag. De pakkans was met controleurs op straat niet groot. Soms zag de parkeerder de controleur aankomen of trof men een naheffing achter de ruitenwisser aan. De overtreder zocht dan contact met de parkeercontroleur. Sindsdien is er veel veranderd.

Digitalisering
Het fiscaal parkeren is in veel steden enorm uitgebreid en dankzij de techniek gedigitaliseerd. De uitvoering van de controle is veelal door scanauto’s. Parkeerders die geen of te weinig parkeergeld hebben betaald, treffen geen naheffing meer achter de ruitenwisser aan. Voortaan valt de parkeerboete een aantal dagen nadien op de deurmat.

Verantwoordelijkheid
De verantwoordelijkheid voor het betalen van parkeergeld ligt bij de parkeerder. Zoals aangegeven is er de afgelopen decennia in de uitvoering veel veranderd. Parkeerders en gemeenten hebben met fiscalisering veel ervaring gekregen. Veranderingen in het fiscale keten systeem zijn vaak veelal fasegewijs doorgevoerd.

NPR
De vergunninghouder kan digitaal een parkeervergunning en een bezoekersvergunning aanvragen en verlengen. De gegevens van de vergunninghouder zitten in een vergunningsapplicatie. De parkeerrechten worden via het kenteken bij de NPR bevraagd.
De parkeerrechtgegevens van een kort parkeerder, die hetzij bij een parkeerautomaat een parkeerkaart koopt en daarbij zijn kenteken invoert, of via belparkeren een parkeerrecht koopt, worden eveneens bij de NPR bevraagd.

Handhaven
Bij het handhaven worden de kentekens gescand met een scanauto of door een controleur met een handheld. Met een scanauto kan het aantal controles per dag worden verhoogd. Na controle wordt realtime de betrokken kentekens bevraagd. Als er geen recht is, wordt na fysieke controle het kenteken klaargezet voor het opleggen van een naheffingsaanslag. Controles daarop zijn nodig omdat het om gekoppelde ICT-systemen gaat en daarbij kunnen fouten ontstaan. Denk ook aan het wijzigen van situaties zoals een parkeerplaats dat een laad- en loszone wordt en de bebording niet correct/actueel is.

Menselijke fout
Als bij het betalen van parkeerbelasting al een kleine fout, al dan niet bewust, is gemaakt, roept dat bij de parkeerder bepaalde gevoelens op. Veelal gaat het om een menselijke fout bijvoorbeeld dat er onbewust in een verkeerd (aangrenzend) vergunningsgebied was geparkeerd, of bij intrekken of verlopen van een parkeervergunning of wanneer een kentekenwijziging bij een nieuwe auto niet was doorgegeven. Ook onduidelijke bebording kan vaak tot onbewust fout handelen leiden.
De laatste jaren roepen burgers dan heel vaak (toeslagenaffaire, uitkeringen): dit is geen menselijke maat meer.

Parkeerhandhaving: uitvoering beleid overheid
Sinds de toeslagenaffaire staat de menselijke maat volop in de belangstelling. Iedereen heeft er een idee van waar het om gaat. Bij parkeerhandhaving gaat het echter om uitvoering van beleid. Op Rijksniveau is er, om het duidelijk te krijgen, zelfs een commissie ingesteld. De Tijdelijke (Rijks) Commissie Uitvoeringsorganisatie beschrijft de menselijke maat als: “recht doen aan de belangen van burgers bij de totstandkoming en uitvoering van beleid en wet- en regelgeving”. De menselijke maat houdt meer in dan het voorkomen van hardvochtige effecten van beleid of regelgeving.

Realistisch beeld
De menselijke maat vraagt dat bij het maken van beleid en regelgeving uit wordt gegaan van een realistisch beeld, wat van de burger mag worden verwacht. Denk aan taalniveau. Mensen zijn niet altijd in staat om de regels te kennen en goed uit te voeren en er naar te handelen. Denk aan digitale vaardigheid. Daarom is het nodig om daartoe in regelgeving ruimte in te bouwen. Dat kan bijvoorbeeld door beleidsruimte of door hardheidsclausules op te nemen. Deze zijn al jaren in de parkeerverordeningen opgenomen. De menselijke maat vereist dus dat bij het maken van beleid en regelgeving op zoek wordt gegaan naar een goede balans tussen duidelijke kaders enerzijds en ruimte in de uitvoering anderzijds.

Vertrouwen in de overheid
Burgers krijgen meer vertrouwen in de overheid als de overheid zich ook betrouwbaar toont, behoorlijk handelt en het burgerperspectief centraal stelt. De overheid moet daarom het werk goed doen. Zo dient de parkeerhandhaving ook als deze door of in opdracht van gemeenten te worden uitgevoerd.

Dat stelt een aantal eisen zoals:

• Gebruiksvriendelijke website
Een duidelijke gebruiksvriendelijke website met actuele informatie over vergunning verlening en betalen voor het parkeren. Over wanneer men een naheffing kan krijgen en hoe je daar tegen bezwaar kunt maken;

• Parkeerloket
Over een parkeerloket beschikken, dat goed bereikbaar is voor parkeerders. Waardoor men laagdrempelig zijn verhaal kan vertellen. Dat loket dient ruime openingstijden te kennen. Bijvoorbeeld: op werkdagen tussen 9.00-18.00 uur. Medewerkers bij het loket dienen goed opgeleid te zijn. Ze luisteren naar de parkeerklant en bellen die zo nodig terug, zodat niet een situatie ‘van het kastje naar de muur’ ontstaat. En als bij bezwaren coulance redelijk is, pas dat toe.

• Begrijpelijke correspondentie
Bij correspondentie met inwoners over vergunningverlening/verlenging dient een daarop afgestemd taalniveau (niveau B) te worden gebruikt. Dat geldt ook bij de wijziging van kentekens. En uiteraard als er afspraken met burgers worden gemaakt, dienen deze te worden na gekomen;

• Fysiek alternatief
Het is verder belangrijk dat als de burger er digitaal niet komt, er op korte termijn dichtbij een afspraak kan worden gemaakt. Bij een (fysiek) loket waar men geholpen kan worden;

• Zorgvuldigheid
Bij het opleggen van naheffingen dient zeer zorgvuldig te worden gewerkt. Dat betekent dubbele controles uitvoeren met nacontroles. En slechts één naheffing per 24 uur opleggen of als een parkeerder meerdere dagen achter elkaar een naheffing krijgt, even een rustpauze inlassen zoals de gemeenten Den Haag en Breda doen;

• Internationaal verdrag
Belgen en Duitsers kunnen ook een naheffing op de deurmat krijgen. Door een internationale verdrag (EUCARIS uitwisselingssysteem Europeaan CAR and driving licence Information System) kunnen momenteel van België en Duitsland bij overtredingen de gegevens van kentekenhouders worden opgevraagd. Voor parkeerders uit andere landen, zoals Frankrijk, kan na controle van de scans een naheffingsaanslag achter de ruitenwisser worden aangebracht;

• Bereikbaarheid bij wielklem
De organisatie die notoire parkeerders klemt, ontklemt en afsleept, zoals in sommige gemeenten gebeurt, dient 24/7 goed bereikbaar te zijn. De wielklem is een ingrijpend middel;

• Redelijkheid bij bezwaar en betalingsregeling
Als een bezwaar wordt ingediend tegen een naheffingsaanslag, dan is het van belang te achterhalen of de betrokkene in alle redelijkheid heeft geprobeerd te betalen. Een aantal stelt dat op prijs en sommigen betalen. Kan men niet betalen? Dan is een betalingsregeling een optie. Soms kan ook coulance en seponering aan de orde zijn.

• Duidelijke motivering afwijzing
Ook de motivering van een afwijzing van het bezwaar dient duidelijk en begrijpelijk te zijn.

Juridische ontwikkelingen
De afgelopen jaren komt stijging van het aantal bezwaren en procederen voor door de opkomst van de no cure no pay bedrijven. Recent heeft de rechtbank Oost Brabant bij de behandeling van een bezwaar een opmerkelijke richting gekozen. De rechtbank heeft geen uitspraak gedaan, maar een aantal vragen gesteld aan de Hoge Raad met het verzoek aan haar daar een uitspraak over te doen. In de kern gaat het er de rechtbank om of persoonlijke omstandigheden van de eiser bij de beoordeling kunnen worden betrokken.
Wanneer de uitspraak van de Hoge Raad komt en hoe deze uitvalt, weten we nog niet. Als de Hoge Raad oordeelt dat persoonlijke omstandigheden meegewogen moeten worden dan heeft dat gevolgen. Wellicht neemt het aantal bezwaren toe en dient erbij toekomstige beoordelingen rekening mee te worden gehouden. Ook kan een gevolg zijn dat er meer procedures bij de rechtbanken worden aangespannen.

Voorbeeld Den Haag
Parkeerders die vinden dat ze onterecht een naheffing hebben gekregen en hun gelijk niet krijgen, zijn vaak of inwoners of bezoekers van de stad. Deze weten over het algemeen de gemeente of de media wel op een of andere wijze te vinden. Zo zijn er door een lid van de gemeenteraad van Den Haag in 2021 vragen over het scannen van kentekens aan het college gestuurd (antwoord aan de heer Mahood d.d. 9 februari 2021). Het college geeft aan dat degenen die binnen gemeenten verantwoordelijk zijn voor de handhaving er alles aan zullen doen om voor vergunninghouders en bezoekers zorgvuldig te werken en daarbij de menselijke maat toe te passen. Voor de gemeente Den Haag betekende dat, zo antwoordde het college (vrij omschreven):

• Intensiveren van de fysieke (na)controle op alle naheffingsaanslagen. Na een correctie door de afdeling Bezwaar van de gemeente volgt een geautomatiseerde controle van het juiste kenteken in combinatie met een geldig parkeerrecht in het NPR;

• Geconstateerde menselijke fouten worden structureel tussen de betrokkenen besproken. Er is regelmatig overleg tussen betrokkenen met als doel tijdig systeemfouten en bugs te verhelpen;

• Het gehele proces van fiscale handhaving is doorgelicht en geoptimaliseerd. Er zijn richtlijnen opgesteld, de werkwijze en de afstemming van data gedreven acties in het operationeel scanproces zijn daarin meegenomen.

Los van de aanpak van Den Haag kan in algemene zin worden gesteld dat schaal vergroting meer eisen stelt aan het leiding geven, de inrichting , de bemensing en de capaciteit van de handhavingsorganisatie. Het werken met kritische prestatie indicatoren (afgekort kpi’s) en het werken volgens de plan-do-check- act cyclus (cirkel van Demming) kan daarbij helpen om de werkprocessen voortdurend te verbeteren.

Noodzaak daartoe is door een groter fiscaal areaal, toegenomen mede door het gebruik van de scanauto die meer controles mogelijk maakt met meer naheffingen tot gevolg. Niet alleen het werken volgens de PDCA cyclus, het aan de hand van rapportages analyseren van afwijkingen, maar ook het laten meekijken door een kritische buitenstaander kan daarbij helpen om de processen te verbeteren. Te overwegen kan ook zijn om bij pieken in de werkbelasting (vanwege beslis termijnen) van gemeenten samenwerking met marktpartijen te overwegen.

Uit contacten met vertegenwoordigers van diverse gemeenten komt het beeld naar boven dat gemeenten er veel aan doen om daarbij de menselijke maat te hanteren.

*) Dat geldt niet alleen voor naheffingsaanslagen maar ook voor de taxaties van de WOZ waarde van woningen. Voor bedrijven die namens bewoners bezwaar willen maken is het zoeken van de media een gratis reclame.

Parkeerboetes met de scanauto – hoe werkt dat? De vaste werkwijze is dat een scanauto vanuit verschillende hoeken vier kleurenfoto’s van het geparkeerde voertuig maakt. Als er vijf minuten na het maken van de scan van het kenteken geen parkeergeld blijkt te zijn betaald, worden de foto’s naar een medewerker die op kantoor zit gestuurd. Die medewerker bepaalt aan de hand van de foto’s en een kaart van de locatie of er een boete verstuurd moet worden. Bij laden of lossen of in- en uitstappen gebeurt dat niet. Er kan twijfel ontstaan, doordat op de foto’s te zien is dat er nog iemand in de auto zit, de foto’s onduidelijk zijn of doordat de lampen van de auto nog aanstaan. Dan kan de werknemer een parkeercontroleur naar de locatie sturen. Het gerechtshof oordeelde eerder dat deze werkwijze ‘voldoende waarborgen voor de zorgvuldigheid van de bewijsgaring bevat’.

Meer informatie | Netwerkbijeenkomst Parkeerhandhaving met menselijke maat

Martin Curfs van InPublic en Joan van Yperen van Tobias Fiscaal geven op de netwerkbijeenkomst van Vexpan op 21 maart 2024 in Hengelo een leerzame presentatie over fiscale handhaving. Daar zal ook de menselijke maat aan de orde komen.