Is er nog plek voor de auto in onze centra?

In veel centrumgebieden staat de beschikbare ruimte onder druk. Bijvoorbeeld doordat we onze centra aantrekkelijker willen maken met meer groen én ter voorkoming van hittestress. Dat kost echter wel ruimte. Om centrumgebieden te vergroenen en leefbaar te houden, worden steeds vaker maatregelen ingezet om het gemotoriseerd verkeer te verminderen. Stadscentra worden autoluwer of zelfs helemaal autovrij. Maar wat betekent dit voor de vitaliteit van de centra? Zijn het niet juist de bezoekers met de auto die geld in het laatje brengen?

Van de redactie Vexpansie | Tim van Huffelen, adviseur retail & centrumontwikkeling Goudappel

Centra in beweging: fietsgebruik neemt toe
Het bezoek aan de centrumgebieden in Nederland verandert. Mede onder invloed van het online shoppen wordt ‘winkelen’ steeds minder dominant als bezoekreden. Waar men vroeger centrumgebieden vooral bezocht om te winkelen, neemt tegenwoordig het belang van woonfuncties, cultuur, horeca en evenementen toe.

Ook zien we dat bezoekers minder vaak komen, maar per bezoek wel meer besteden. De afnemende bezoekfrequentie wordt door gemeenten vaak genoemd als oorzaak van teruglopende parkeerinkomsten. Daarnaast wordt als reden aangevoerd dat mensen steeds vaker met de (elektrische) fiets komen in plaats van met de auto. Dit zien we ook terug in het koopstromenonderzoek Oost-Nederland . Waar de auto in de middelgrote centra in 2019 door circa 55% van de centrumbezoekers werd gebruikt, is dit in 2023 circa 45%. Tegelijkertijd zien we het aandeel van de fiets in deze centra toenemen van circa 30% naar bijna 40%.

Autobezoeker zorgt (nog steeds) voor de meeste bestedingen
Recentelijk presenteerden drie samenwerkende bureaus, Goudappel, I&O Ipsos en BRO, de resultaten van het Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2023. Op basis van meer dan 70.000 enquêtes onder bezoekers van centrumgebieden in Drenthe, Overijssel, Flevoland en Gelderland is in kaart gebracht waar consumenten welke artikelen kopen. Ook werd doorgevraagd op details van het aankoopgedrag, gebruikte vervoerswijzen en bestedingen, met waardevolle inzichten tot gevolg.

Zo laat de hiernavolgende figuur 1 zien dat voor alle winkelmotieven (zoals dagelijkse boodschappen, mode en doelgerichte aankopen) de auto nog steeds het meest gebruikte vervoermiddel is.

Wanneer we de vervoerswijze combineren met de bezoekfrequentie blijken autobezoekers minder vaak een centrum te bezoeken dan de fietsers. Waar de meerderheid van de autobezoekers 1 keer per week naar een winkelgebied gaat om boodschappen te doen, is dit voor de bezoekers met de fiets meerdere keren (2-4x) per week.

Autobezoekers komen minder vaak, maar besteden wel meer per bezoek. Van de bezoekers die 1x per week naar een centrum gaan om boodschappen te doen, geeft een autobezoeker gemiddeld € 73,- uit en de bezoeker met de fiets € 60,-. Bij de bezoekers die meerdere keren (2-4x) per week boodschappen doen is het verschil kleiner. De autobezoeker geeft dan per bezoek € 36,- uit en de bezoeker met de fiets € 34,-.

Maatwerk in parkeeroplossingen
Wat betekenen de hiervoor genoemde gemiddelde cijfers over de vervoermiddelkeuze nu concreet voor de centrumgebieden en de beleving daarvan? Een nadere analyse van de centra van Arnhem (groot centrum), Oldenzaal (middel) en Putten (klein) geeft een interessant beeld van de vervoerswijze en de consumentenbeoordeling (zie figuur 2).

De specifieke vervoerwijze en consumentenbeoordeling maken dat elk van deze centra zijn eigen uitdagingen heeft. We lichten die kort toe.

Arnhem – hoe vangen we de groei op?
Arnhem staat voor de nodige uitdagingen: de woningbouwplannen leiden tot verdichting, de binnenstad is ‘versteend’ en de verkeersfunctie zorgt voor barrièrewerking en overlast. Om de stad toekomstbestendig, leefbaar en bereikbaar te maken, zijn wijzigingen in de parkeersituatie nodig. Naast verbeteringen in fietsenstallingen ambieert Arnhem: P+R-locaties buiten de stad te (her)ontwikkelen voor bezoekers met een langere verblijfstijd, het straatparkeren op te heffen ten gunste van meer ruimte voor groen en grote parkeerlocaties te creëren op strategische inprikkers.

Oldenzaal – hoe blijven we voldoende consumenten aantrekken?
Oldenzaal kent een middelgroot centrum. Parkeren kan vrijwel overal tegen een beperkt (dag)tarief. Dit leidt in de praktijk tot zoekverkeer en onduidelijkheid over de betaling. Oldenzaal wil bezoekersparkeren beter faciliteren op grote parkeerlocaties en hierover goede afspraken maken met de particuliere eigenaar van parkeergarage. Hiermee wil zij duidelijkheid bevorderen in parkeerregimes en binnen het centrum ruimte scheppen voor groen gecombineerd met parkeren voor bewoners ter bevordering van de leefbaarheid.

Putten – hoe vinden toeristen en bezoekers een plek?
Het centrum van Putten wordt druk bezocht. Door de eigen inwoners, bezoekers vanuit de regio en ook de toeristen op de Veluwe. De vijf supermarkten in het centrum (in de toekomst uit te breiden naar zes) zorgen voor een grote aantrekkingskracht. Tegelijkertijd zorgt de clustering van deze supermarkten regelmatig voor parkeerproblemen. Ondanks het feit dat veel Puttenaren met de fiets naar het centrum komen en de aanwezigheid van een blauwe zone. Putten wil op andere plekken in het centrum de kwaliteit van parkeren te verbeteren en toeristen hiernaar te verwijzen en om het bestaande parkeerareaal beter te benutten. Op die manier kan Putten het leuke dorp blijven en de aantrekkingskracht behouden. Voor fietser én automobilist.

Auto blijft van belang, maar uiteindelijk wordt iedereen voetganger
Welk vervoermiddel een bezoeker van een centrumgebied ook kiest, uiteindelijk parkeert men de fiets of auto, of loopt van het station of bushalte naar het centrum. Aandacht voor alle vervoerswijzen is noodzakelijk. Het creëren van goede fietsenstallingen nabij eindbestemmingen is cruciaal. Evenals het bieden van parkeeroplossingen voor de auto, passend bij het type centrum. Bij veel centra zijn maatwerkoplossingen mogelijk. Zo is voor sommige typen centra en bezoekersdoelen parkeren op (enige) afstand geen probleem en een mogelijkheid om ruimte in het centrum te creëren. Mits de parkeerlocatie goed bereikbaar is en het parkeerbeleid helder.

Nog belangrijker is het laatste stuk van de klantreis. Aantrekkelijke wandelroutes vanaf een parkeerplaats of fietsenstalling zijn cruciaal. De consument beleeft het centrum namelijk vooral als voetganger. Of het nu gaat om een bezoek aan een winkel, evenement, familie of een combinatie daarvan. Uiteindelijk wordt iedereen voetganger.

Meer informatie
> Meer informatie over het koopstromenonderzoek Oost Nederland 2023
> Contact: tvhuffelen@goudappel.nl
> Goudappel, premium partner van Vexpan