Rapport OVV instorting hellingbanen parkeergarage Nieuwegein een wake-upcall

Voor parkeerbranche, ontwerpers, de beton-, staal- en onderhoudsbranche

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) heeft het eindrapport gepubliceerd over de instorting van de hellingbanen van de parkeergarage in Nieuwegein. Het rapport zorgt voor veel beroering in de parkeer-, ontwerp-, beton-, staal- en onderhoudsbranche. De auteurs van de ´Handreikingen Duurzaam Onderhoud Parkeergarages´ noemen het een duidelijke wake-upcall: het is tijd om structurele verbeteringen door te voeren in ontwerp, bouw én onderhoud van parkeergarages in Nederland.

Van de redactie Vexpansie | Jitze Rinsma, en Peter Nuiten, auteurs Handreikingen Duurzaam Onderhoud Parkeergarages

OVV: overheid moet kritisch kijken naar bouwregelgeving
De OVV onderzocht de oorzaken van de instorting en doet aanbevelingen aan betrokken partijen. Opvallend is dat de Raad dit keer niet alleen de betrokken bedrijven, maar ook de Rijksoverheid rechtstreeks aanspreekt. De boodschap: er moet kritisch worden gekeken naar het huidige bouwregelgevingskader.

De reacties op het rapport variëren van “papieren tijger” tot “kettingreactie van fouten” en “registerconstructeur verplicht stellen” tot “dit gaat weer jaren overleg vergen. De rode draad: er is sprake van structurele tekortkomingen die niet alleen door nieuwe regels, maar vooral door beter inzicht en meer kennis kunnen worden aangepakt.

Aanleiding voor concrete voorstellen
Voor de redactie van Vexpansie van Vexpan, Platform Parkeren Nederland is het rapport aanleiding om de auteurs te vragen nu al met een aantal concrete voorstellen te komen.
De komende jaren “zullen er naar verwachting de nodige parkeergarages worden gebouwd in Nederland, maar haast nog belangrijker is het behoud en herstel van de bestaande arsenaal in een goede, veilige staat te houden of, zo nodig, terug te brengen. Het onverwacht gedwongen moeten sluiten van garages vanwege constructieve problemen veroorzaakt overlast en kosten voor parkeerders, eigenaren en exploitanten — en moet daarom zoveel mogelijk worden voorkomen.

Veel van de zaken in de analyse van de OVV zouden als bekend moeten worden verondersteld. Problemen in garages ontstaan vaak al keuzes in het ontwerpstadium, door uitvoeringsfouten, en in de gebruiksfase door corrosie van onderdelen van de constructie. De grootste boosdoener voor corrosie is dooizout, dat in de winter door auto’s wordt mee naar binnen gereden en daar voor ernstige putcorrosie van staal (en betonstaal) kan zorgen.

Aanbevelingen: wat kan er nú al beter?
Op korte termijn kunnen, zonder direct in de regelreflex te schieten, de volgende zaken al direct worden opgepakt:

1. Onderhoud

• Periodieke inspecties: parkeergebouwen dienen wat betreft de constructieve onderdelen elke 3 tot 5 jaar preventief worden geïnspecteerd door een gekwalificeerde betononderhoudsexpert. Het aantal schadegevallen in de afgelopen jaren rechtvaardigt dit.
• Opleidingen: opleidingen op het gebied van vastgoed, parkeren en constructie/onderhoud moeten het belang van goed onderhoud opnemen in hun curriculum.
• Kennisniveau: de kennis over onderhoud van constructies (beton en staal) is bij veel professionals nog onvoldoende. In 2022 publiceerden de VBR (Nu Bouwend Nederland) en Vexpan zeven Handreikingen voor duurzaam betononderhoud — nog altijd gratis te downloaden — met waardevolle praktische informatie.

2. Nieuwbouw

• Total Cost of Ownership (TCO): nieuwe parkeergarages moeten niet alleen financieel worden beoordeeld op bouwkosten, maar ook op onderhoud over de hele levensduur.
• Bewust ontwerp: ontwerpers en constructeurs dienen meer kennis te krijgen van effecten van ontwerpkeuzes op de lange termijn. In de gebruiksfase is er geen sprake meer van garanties door aannemers e.a. en zijn ze vaak niet meer bij het gebouw betrokken.
• Waterhuishouding: om corrosie of lekkages op termijn te voorkomen dient de waterhuishouding van garages, denk in het bijzonder aan de bovenste dekken en hellingbanen, goed op orde te zijn. Dat betekent dat hoge eisen moeten worden gesteld aan vlakheid van vloeren, voldoende afschot, de nodige dilataties (en duurzaam), correcte milieuklasse van beton van de vloeren en hellingbanen, aangebrachte duurzame bescherming van vloeren en hellingbanen en voldoende en correct aangebrachte afvoer goten/putten. De zevende Handreiking behandelt dit onderwerp uitgebreid.

3. Organisatie en verantwoordelijkheid

• Betrek onderhoudsexperts bij nieuwbouw: voer in dat een deskundige op het gebied van beton- en staalonderhoud in parkeergarages meekijkt bij ontwerp en uitvoering om tijdig bij te sturen.
• Onderhoudsplan voor bestaande garages: het opstellen van een goed onderhoudsplan mede door een échte beton/staal onderhoudsexpert is een vereiste. Veel bouwkundigen zeggen dat ze er verstand van hebben, maar dat is niet zo. Soms is meer onderzoek nodig voor een goed onderhoudsplan dan dat alleen met een visuele inspectie is vast te stellen. Dat onderhoudsplan dient regelmatig een update te krijgen (zie Handreikingen VBR-Vexpan). Zorgvuldig controleerbare verslaglegging, ook van wat er tussentijds is uitgevoerd of gewijzigd, is daarbij een vereiste.
• Kennisbehoud: ontwerpers en adviseurs moeten ook ná oplevering betrokken blijven, zodat kennis behouden blijft in de gebruiksfase.

Afsluitend: kennis en onderhoud als fundament voor veiligheid
De belangrijkste les uit Nieuwegein is dat kennis en onderhoud structureel beter moeten worden verankerd. Onderhoud zou een verplicht vak moeten worden in opleidingen voor vastgoedprofessionals, projectmanagers, parkeermanagers en constructeurs.

De bestaande opleiding tot Betononderhoudskundige bij de Betonvereniging is daarvoor een verstandige route. Alleen door kennis te vergroten en onderhoud serieus te nemen, kunnen we ‘als rentmeesters’ de gebouwde parkeerwereld veiliger en duurzamer achterlaten.

Belangrijkste aanbevelingen van de OVV

Aan de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO):
1. Zorg voor randvoorwaarden om de constructieve veiligheid van bouwwerken in de ontwerp-, uitvoerings- en gebruiksfase beter te borgen:

• a. Zorg voor een wettelijk kader waarin wordt omschreven hoe opdrachtgevers, bouwpartijen en gebouweigenaren de constructieve veiligheid tijdens alle fasen aantoonbaar moeten controleren. Daarbij gaat het onder meer om documenten, zoals tekeningen en berekeningen. Maak de verantwoordelijkheden van partijen expliciet.
• b. Verbeter extern, onafhankelijk toezicht en handhaving op de constructieve veiligheid van gebouwen in alle fasen. Geef gemeentelijke Bouw- en Woningtoezichten (BWT) de bevoegdheid en de middelen om documenten zoals tekeningen en berekeningen te weigeren die niet aantoonbaar gecontroleerd zijn.
• c. Zorg ervoor dat in elk bouwproject één verantwoordelijk (hoofd- en/of coördinerend) constructeur wordt aangewezen en leg vast hoe deze persoon diens rol dient in te vullen.
• d. Vergroot de naleving van de plicht die bouwpartijen en gebouweigenaren hebben om relevante constructieve wijzigingen en problemen te melden bij de toezichthouder (het bevoegd gezag).
• e. Zorg dat bij verplichte periodieke inspecties op constructieve veiligheid naast de gevolgen van falen van de constructie ook de kans daarop wordt meegewogen bij de keuze op welke bouwwerken de verplichting van toepassing is.

Aan Q-Park, Ballast Nedam en Primevest:
2. Definieer duidelijke verantwoordelijkheden voor constructieve veiligheid en stel processen voor goedkeuring op:

• a. Zorg voor een taakverdeling tussen opdrachtgevers, architecten, constructeurs, onderaannemers en leveranciers en leg deze vast.
• b. Spreek af wie de hoofd- en/of coördinerend constructeur is en zorg dat deze eindverantwoordelijkheid kan nemen voor de constructieve goedkeuring.
• c. Deel de ervaringen en lessen naar aanleiding van punt 2a en 2b met andere relevante partijen en breng hiervan openbaar verslag uit.

3. Zorg voor bekendheid met de constructieve veiligheid van gebouwen waarbij u
betrokken bent tijdens de bouw en het gebruik. Onder meer door middel van:

• a. Een proactieve kwaliteitscontrole: laat wijzigingen met impact op de constructieve veiligheid altijd onderzoeken en berekenen. Voer in alle fasen berekeningen en aantoonbare controles uit;
• b. het zorgdragen voor een volledig gebouwdossier dat digitaal toegankelijk is voor alle betrokken partijen, zowel tijdens de bouw als na oplevering gedurende de levensduur van het bouwwerk;
• c. het delen van de ervaringen en lessen naar aanleiding van punt 3a en 3b met andere partijen en hiervan openbaar verslag uit te brengen.

Aan Q-Park en Primevest
4. Voer periodieke gebouwinspecties uit om vroegtijdig structurele problemen te detecteren. Monitor daarbij veranderingen in belasting en constructieve wijzigingen en laat deze aantoonbaar berekenen.

5. Hanteer voor gebouwen onderhouds- en inspectieplannen met een bredere risicobenadering die niet alleen naar gevolgen, maar ook naar de kans op falen van de constructie kijkt.

6. Deel de lessen en ervaringen naar aanleiding van aanbeveling 4 en 5 met andere relevante partijen en breng hiervan openbaar verslag uit.

Reflectie: van incident naar inzicht

Het wettelijk kader dat de OVV aanbeveelt, ontbreekt nog. In de praktijk gaan ontwerpers, constructeurs en aannemers na realisatie verder naar nieuwe projecten. Zij zien niet hoe de garage zich houdt en de garantietermijnen zijn beperkt. Ook een andere eigenaar en of een andere exploitant met nieuw business cases dragen niet bij aan het geheugen (zorgvuldige overdracht en van dossiers) van het project.

De VBR en Vexpan hebben met hun Handreikingen duurzaam betononderhoud (2022) al een belangrijke stap gezet, maar er is meer nodig. Door onderhoudsexperts al in de ontwerp- en realisatiefase te betrekken en aandacht te besteden aan dilataties, afschot en waterdichting, kunnen veel problemen worden voorkomen.

De conclusie is helder: kennis is de basis — ook om verantwoordelijkheid te kunnen nemen. Alleen door structureel te investeren in opleiding, onderhoud en samenwerking kan de sector zorgen dat parkeergarages in Nederland veilig en toekomstbestendig blijven.