Hoe ver willen voetgangers lopen?

Bij vrijwel iedere verplaatsing wordt (een deel van de afstand) gelopen. Daarbij speelt in veel gevallen de vraag welke loopafstanden mensen bereid zijn om te lopen. Daarbij blijkt het verplaatsingsmotief een belangrijke indicator te zijn. Inzicht in acceptabele loopafstanden voor diverse soorten verplaatsingen is van groot belang bij ruimtelijke ontwikkelingen en bij parkeerbeleid.

[Dit artikel verscheen eerder in Vexpansie 2021-4. | Tekst Sören Blankers en Sjoerd Stienstra]

We zijn bijna allemaal regelmatig voetganger, weggebruikers verplaatsen zich in zo’n 70% van de tijd (gedeeltelijk) te voet. Dit geldt bijvoorbeeld voor de last mile van een verplaatsing met de auto. Niet iedereen is bereid even ver te lopen voor zo’n verplaatsing. Een belangrijk aspect dat bepaalt of mensen zullen gaan lopen is hun inschatting of ze de afstand beloopbaar vinden. Die zogenoemde acceptabele loopafstand kan verschillen per persoon en hangt af van de omstandigheden. Inzicht in de invloedsfactoren die bepalen wat (bepaalde groepen) mensen onder welke omstandigheden een acceptabele loopafstand vinden is belangrijk om bijvoorbeeld vast te kunnen stellen of belangrijke voorzieningen voldoende bereikbaar zijn en of er in een gebied voldoende parkeerruimte op loopafstand beschikbaar is.

Actualisatie richtlijnen
Informatie over acceptabele loopafstanden maakt onder andere onderdeel uit van de ‘Aanbevelingen voor verkeersvoorzieningen binnen de bebouwde kom’ (ASVV) van CROW. De informatie over acceptabele loopafstanden in deze ‘bijbel’ voor verkeerskundigen was verouderd. CROW heeft daarom DTV Consultants gevraagd om de kennis over acceptabele loopafstanden te actualiseren op basis van de nieuwste inzichten. Hiervoor zijn, naast een literatuuronderzoek, zowel professionals in het verkeerskundige werkveld als het brede publiek (‘de voetganger’) bevraagd. Zo’n 80 professionals en meer dan 1.800 voetgangers hebben input geleverd voor het onderzoek. Alle onderzoeksresultaten en actuele kencijfers inclusief achtergrondinformatie zijn opgenomen in de CROW-publicatie ‘Inzicht in acceptabele loopafstanden’, te vinden op de website van CROW-Fietsberaad. De geactualiseerde cijfers hebben ook een plaats gekregen in de ASVV 2021.

Goed onderbouwd beeld
Uit de enquête onder professionals blijkt onder andere dat zij de voorkeur geven aan het uitdrukken van de acceptabele loopafstand in “tijd in minuten” in plaats van in “meters”. Dat laat ruimte voor interpretatie en keuzes van de gebruiker van de cijfers, en geeft daarom handvatten voor maatwerk. Als de gebruiker van de cijfers bijvoorbeeld weet dat een bepaalde voorziening door relatief veel ouderen gebruikt wordt, kan worden gerekend met een lagere loopsnelheid. Het brede publiek (‘de voetganger’) is gevraagd naar de tevredenheid met loopafstanden naar verschillende voorzieningen. Twee voorbeelden daarvan zijn de verplaatsingen tussen geparkeerde auto en woning en tussen geparkeerde auto en een ziekenhuis.

Van huis naar geparkeerde auto
Veruit het grootste deel van de autobezitters (meer dan 90%) geeft aan een parkeerplaats bij huis te hebben waar zij (bijna) altijd de auto kwijt kunnen. De overige autobezitters moeten vaker zoeken naar een plaats in de omgeving. Van die autobezitters geeft de meerderheid (circa 60%) aan 0–2 minuten te moeten lopen, de overige autobezitters hebben te maken met een loopafstand van meer dan 2 minuten. Wanneer de looptijd naar de auto langer is dan 2 minuten, zijn de autobezitters aanzienlijk minder tevreden. Een aanvaardbare loopduur van maximaal 2 minuten van huis naar geparkeerde auto 0–2 minuten komt overeen met een acceptabele loopafstand voor parkeren bij de woning van 100 – 200 meter.

Parkeren bij ziekenhuis
Meer dan 1.000 respondenten gaven aan regelmatig met de auto naar het ziekenhuis te gaan. Daarvan is 65% tevreden met de loopafstand tussen de ingang van het ziekenhuis en de parkeerplaats waar de persoon het vaakst parkeert. Slechts 13% geeft aan ontevreden te zijn. Van de respondenten geeft 40% aan minder dan 2 minuten te moeten lopen, 47% 2-5 minuten en 12% langer dan 5 minuten.

Acceptabele loopafstand bij winkelcentra
Een ander bezoekdoel waar het onderwerp acceptabele loopafstand (van parkeerplaats tot bestemming) al heel lang speelt is bij de situering van parkeervoorzieningen rond winkelgebieden. Eind vorige eeuw is door het Instituut Midden- en Kleinbedrijf, een adviesorgaan voor de detailhandel, onderzoek gedaan. Twee factoren blijken van eminent belang te zijn: het type winkelgebied (overwegend boodschappengebied of recreatief winkelen) en de verblijftijd van de individuele parkeerder in het winkelgebied. Uit het onderzoek blijkt dat -zeker voor recreatief winkelen- het winkelgebied als totaal als bestemming wordt ervaren en de afstanden die tijdens het winkelen in het gebied worden afgelegd niet worden ervaren als onderdeel van de loopafstand. Voor recreatief winkelbezoek telt dus de ervaren loopafstand als de afstand van parkeerplaats tot de entree van het winkelgebied.

Dat is anders bij doelgericht winkelbezoek/ boodschappen doen. Dan wordt de loopafstand ervaren als de afstand van parkeerplaats tot de belangrijkste (of enige) te bezoeken winkel, vaak is dat de supermarkt maar ook voor andere, doelgericht bezochte winkels geldt dit. Dit verschil in loopafstanden is tot uitdrukking gebracht in figuur 2.

Naarmate een bezoeker langer in het winkelgebied verblijft neemt ook de acceptatie van grotere loopafstanden toe. De tijdsduur die wordt besteed aan het afleggen van de afstand naar de bestemming (winkelgebied of doelgericht bezochte winkel) moet in verhouding staan tot de totale verblijftijd, en mag daar niet een te groot deel van uitmaken.

Vanuit deze bevindingen is een diagram ontwikkeld (figuur 3) dat inzicht geeft in acceptabele loopafstanden bij winkelgebieden, rekening houdend met de omvang/karakteristiek van het winkelgebied en de verblijfs-(parkeer-)duur. Uitgangspunt is dat bij korte bezoeken een afstand van circa 100 m (kleine winkelgebieden) tot 200 m (grotere winkelgebieden) acceptabel is, en dat bij toenemende verblijfsduur de acceptabele loopafstand toeneemt. De onderste lijn in het diagram geeft het verloop voor de kleinste winkelgebieden, de bovenste lijn die voor grootste gebieden. Het diagram is getoetst in bezoekersonderzoeken in meer dan honderd steden en dorpen, waarbij de daaruit gemeten curves altijd verliepen in het gebied tussen de beide grenslijnen, voor grotere centra in de bovenkant en voor kleinere centra meer naar de onderkant.

Tekst: Sören Blankers, DTV Consultants en Sjoerd Stienstra, Stienstra adviesbureau stedelijk verkeer

Bijschriften:
Fig. 1: Mate van tevredenheid over loopafstand naar geparkeerde auto, in procenten

Fig. 2: Zoekgebied parkeren bij recreatief winkelen en doelgericht winkelbezoek

Fig. 3: Diagram voor bepaling acceptabele loopafstand voor winkelgebieden