Onderzoek naar angststoornissen en problemen in het verkeer

In het kader van een promotietraject aan de Radboud Universiteit wordt er momenteel onderzoek gedaan naar mensen met angststoornissen en problemen in het verkeer. Ook bij het parkeren. Angststoornissen kunnen stevige gevolgen hebben en iemands leven op zijn kop zetten.

Van de redactie Vexpansie  |  Christian Ratering, Onderzoeker RU – Beleidsadviseur Mobiliteit Gemeente Renkum – Beleidsadviseur en -onderzoeker Mobiliteit Beyond Mobility

Iedereen is wel eens een beetje bang of angstig. Iedereen schrikt wel eens ergens van. Dat is vaak helemaal niet erg en een natuurlijke reactie. Wanneer de angst voor iets indringend, aanhoudend en belemmerend in iemands functioneren is, kan dit ernstige gevolgen hebben. Een angststoornis kan iedereen overkomen. Het kan je oom, tante, buurman, buurvrouw, vader, moeder, broer of zus overkomen. En het maakt niet uit of je arm of rijk, hoog of laag opgeleid bent. Het kan iemand zonder enige aankondiging plotsklaps overkomen.

Angststoornissen en verkeersdeelname
Sommige mensen hebben watervrees. Anderen hoogtevrees. Angsten waarvan de gevolgen over het algemeen vaak te overzien zijn. Bij hoogtevrees kan je ervoor kiezen om niet in de achtbaan te stappen. Bij watervrees niet of niet ver in de zee. Dit is anders bij angststoornissen en verkeersdeelname. Wanneer angststoornissen een relatie hebben met deelnemen aan het verkeer kunnen de gevolgen hiervan op iemands leven heel drastisch zijn. Bij het deelnemen aan het verkeer valt er vaak weinig te kiezen en moeten beslissingen vaak in fracties van seconden worden gemaakt. Vaak gaat dit gepaard met relatief hoge rijsnelheid en verschillende verkeersgebeurtenissen tegelijk waarop je moet anticiperen: overstekende fietsers en voetgangers, richting aanduidende en niet signalerende verkeersdeelnemers, verkeerslawaai, claxonnerende automobilisten, het lezen van verkeersborden, het begrijpen van complexe verkeerssituaties (rotondes, kruispunten, bruggen, tunnels, afslagen, verkeerscongestie, omleidingen etcetera). Een verkeerssituatie kan op mensen met angststoornissen heel overweldigend overkomen. Het kan er toe leiden dat ze locaties, situaties of zelfs volledige verkeersdeelname vermijden.

In beeld brengen van de problematiek
In de wetenschappelijke literatuur, het werkveld van mobiliteit en dat van psychologie is er relatief weinig over dit probleem bekend. Om hiervan een beeld te krijgen zijn gesprekken gevoerd met 40 mensen die hiermee kampen en 13 professionals die hen vanuit psychologische hoek proberen te helpen. De resultaten hiervan zijn gepresenteerd in twee wetenschappelijke papers die in 2024 zijn gepubliceerd (Moving around with an anxiety disorder – ScienceDirect en Therapists’ perspectives on experience and treatment of mobility-related anxiety disorders – ScienceDirect).

Een van de eyeopeners in dit onderzoek is dat tenminste 30 van de geïnterviewden vaak problemen ervaren met meerdere vervoerswijzen. De verwachting was dat de meesten enkel angst zou hebben voor autorijden. Uit het onderzoek blijkt dat naast autorijden voor velen gebruik maken van de trein, tram of bus ook een uitdaging kan zijn. Vaak speelt hierbij een rol dat zij zich opgesloten voelen en niet weten hoe te ontsnappen. Velen proberen toch auto te rijden, maar dan bijvoorbeeld liever niet over autosnelwegen, door tunnels of over bruggen. Graag rijden ze in bekende, voorspelbare omgevingen, op plekken waar ze makkelijk kunnen stoppen.

Angststoornissen en parkeren
Een aantal van de mensen die hebben meegedaan aan dit onderzoek ervaart druk van anderen. Zo helpt het hen niet wanneer bij het inparkeren iemand achter hen ongeduldig staat te toeteren. Een van de geïnterviewden zei hierover het volgende: ‘Ik heb al niet zoveel vertrouwen in mijn eigen kunnen en voel me opgejaagd als bij het parkeren een ander op me moet wachten. Als het me dan niet snel lukt, rij ik vaak toch weer verder. Maar dan moet ik vaak nog langer naar een parkeerplek zoeken.’

Ook parkeren in een parkeergarage kan best wel ingrijpend zijn. Sommigen ervaren spanning die zich opbouwt wanneer zij weten dat ze in een parkeergarage moeten parkeren, soms al dagen van tevoren. Zij kunnen daar behoorlijk wakker van liggen.

De impact van angst oproepende verkeersituaties kan voor mensen met een angststoornis substantieel zijn. Van de 40 geïnterviewde mensen zijn er 24 van baan veranderd om dichterbij huis te werken en in bekende omgevingen in het verkeer te bewegen.

Aanpassingen aan het verkeerssysteem
Het onderzoek dat we doen richt zich ook op het verkennen van mogelijke oplossingsrichtingen. Een belangrijk aandachtspunt is dat mensen met angststoornissen vaak niet willen dat hun situatie bekend is bij anderen. Ze bespreken hun klachten zelden, voelen zich vaak beschaamd en ervaren regelmatig onbegrip vanuit hun omgeving. Volgens experts is het risico op terugval groter wanneer de angststoornis openbaar wordt en de genomen maatregelen niet structureel zijn. Veel mensen met een angststoornis benadrukken het belang van goede informatievoorziening, al heerst er onder professionals verdeeldheid hierover. Sommigen waarschuwen dat een plotseling gebrek aan informatie paniek en mogelijk een terugval kan veroorzaken. Tegelijkertijd maakt de toenemende digitalisering van mobiliteit het haast onmogelijk om geen toegang tot informatie te hebben.

Met betrekking tot parkeren richt onze studie onder meer op de volgende vragen om te weten te komen of bepaalde maatregelen kunnen helpen om paniekaanvallen te voorkomen:

• Vermindert de mogelijkheid om buiten of op de begane grond te parkeren in plaats van op overdekte verdiepingen de kans op een paniekaanval?
• Vermindert de optie om vooraf een specifieke parkeerplek te reserveren de kans op een paniekaanval?
• Vermindert toegang tot informatie over ontsluitende wegen (zoals route, type wegen, locaties van in- en uitgangen, en verwachte verkeersdrukte) de kans op een paniekaanval?
• Vermindert informatie over de beschikbare faciliteiten in de parkeergarage, zoals liften, roltrappen en sanitaire voorzieningen, de kans op een paniekaanval?
• Vermindert informatie over vrije parkeerplaatsen en (digitale, in-car, fysieke in de garage) bewegwijzering naar die plaatsen binnen de parkeergarage de kans op een paniekaanval?

Verzoek aan parkeersector
We zijn heel benieuwd naar vragen die binnen de parkeersector leven en aansluiten bij dit onderwerp. Wellicht zijn er thema’s waar we samen verder over na kunnen denken. Heb je ideeën of suggesties? Stuur ze gerust naar christian.ratering@ru.nl . Ondertussen gaan wij vol enthousiasme verder met ons onderzoek!

Meer informatie
> Beeld en tekst: Christian Ratering
> Heb je vragen of heb je suggesties? Wij nodigen je uit deze naar Christian Ratering te mailen:  christian.ratering@ru.nl