Light as a Service: de toekomst voor gemeenten?

Koopt u nog lampen of koopt u licht? De gemeente Nieuwegein heeft de sprong genomen. De parkeergarage Cityplaza in het centrum van de dit jaar jubilerende stad heeft sinds kort een ‘abonnement’ op licht.

[Dit artikel verscheen eerder in Vexpansie-2021-3 | Tekst Peter Hoefnagel] 

“Ik wil geen lampen van jullie kopen, ik wil gewoon licht. Dus zorg ervoor dat ik licht krijg, en meer niet.” Dat zei architect en innovator Thomas Rau in een interview bij de VRT. Rau, spreker op het Vexpan Nationaal Parkeercongres 2021, legde uit dat een gebruiker geen behoefte heeft aan het bezitten en onderhouden van een groot verlichtingssysteem. Licht is waar het om gaat, en de leverancier zou er verantwoordelijk voor moeten zijn.

Zo dacht ook de gemeente Nieuwegein toen de parkeergarage Cityplaza aan nieuwe verlichting toe was. Ze schreef een tender uit voor Light as a Service (LaaS), licht als dienst. Parkeermanager Tjeerd Velders: “De insteek van de gemeente bij deze aanbesteding was om licht als dienst in te kopen. Enerzijds vanuit de duurzaamheidsgedachte en anderzijds omdat de gemeente naar een organisatie toe groeit die meer op regie georiënteerd is. Wij zien niet de noodzaak om eigenaar te zijn van verlichtingsinstallaties.” Het resultaat was een tienjarig contract met Fosbit Lighting.

LaaS of lenen?
Bij een Light as a Service-overeenkomst geeft de producent een abonnement op licht voor een periode van vijf, tien of meer jaar. Het concept komt in veel varianten voor, maar volgens de puristen is het pas LaaS als: 1. de producent de eigenaar van de lichtinstallatie blijft; 2. de klant periodiek betaalt voor het ‘hebben van licht’: een prestatie-overeenkomst; 3. de verantwoordelijkheid voor levensduur, functionaliteit en kwaliteit exclusief bij de producent ligt, waardoor de klant volledig ontzorgd wordt.

Lang niet iedere LaaS voldoet hieraan. Fosbit-directeur Bas van der Giessen: “Helaas blijkt bij bijna alle LaaS-contracten die in Nederland gesloten worden dat de klant alsnog een lening af moet sluiten bij een bank of leasemaatschappij. Het wordt als LaaS voorgesteld, maar uiteindelijk stuurt de leverancier de klant naar de bank en neemt niet de volle verantwoordelijkheid op zich. De producent krijgt bij aanvang van het contract zijn geld; de klant koopt de verlichtingsinstallatie en lost later de lening af bij de bank. Dit vinden wij geen echte LaaS”.

Bij ‘zuivere’ LaaS blijft de producent dus de eigenaar. Reden genoeg om een robuust product te maken, dat minstens tien jaar meegaat. Zoals Rau zei: “producenten willen natuurlijk dat die lamp straks stukgaat, dat die wasmachine stukgaat, dat die auto stukgaat. Dat is hun verdienmodel, want ze willen dat die klant terugkomt. Maar als de producent verantwoordelijk wordt, dan gaat hij alles zo maken dat het nooit meer stukgaat.” Van der Giessen beaamt dit: “LaaS is bij uitstek een circulair concept. Een lange levensduur is in ons belang. Wij blijven als producent al die jaren verantwoordelijk voor de goede werking van de installatie en hebben er baat bij dat de materialen na afloop van het contract zo veel mogelijk kunnen worden hergebruikt.”

De tekst gaat door onder de foto

Innovatief concept
De parkeergarage Cityplaza biedt ruimte aan ruim 750 parkeerplekken. Het is een typische ‘jaren-tachtig-garage’: compact gebouwd, met vrij smalle parkeerplaatsen en beperkte plafondhoogte. In combinatie met de vele installaties aan het plafond oogde de parkeergarage behoorlijk rommelig en de vele donkere plekken droegen niet bij aan het gevoel van veiligheid, dat bezoekers willen hebben. “Cityplaza was echt aan een flinke kwaliteitsimpuls toe. We slaan twee vliegen in één klap: het ziet er weer mooi uit en we hebben er geen omkijken meer naar”, aldus parkeermanager Velders. “In Nederland is het de allereerste keer dat een gemeente voor een dergelijk innovatief concept heeft uitgevraagd via een Europese aanbesteding. Daarbij hebben wij als gemeente gekozen voor een relatie met de verlichtingsproducent die ons langdurig ontzorgt. Dit vraagt om veel vertrouwen op voorhand. Dit is contractueel tot in de puntjes geborgd, voor beide partijen. Bovendien biedt het contract beide partijen de mogelijkheid om na afloop van de initiële contractperiode tot twee keer toe te verlengen. Bevalt het goed, dan doen we dit zeker.”

Schapen over de dam 
Wie volgt? Volgens Fosbit neemt het enthousiasme bij de gemeentelijke parkeerdienstensnel toe. Directeur Taeke Tromp: “De ontzorging in combinatie met zowel duurzaamheid, circulariteit maar ook al onze inspanning op het gebied van social return is erg interessant voor gemeenten. Maar we hebben in deze markt wel te maken met veel ‘koudwatervrees’. Met name wanneer het eigendom van het vastgoed en bijbehorende installaties bij een derde partij ligt is men nog huiverig om een contract voor langere tijd aan te gaan. Wij proberen eigenaar en gebruiker bijeen te brengen om gezamenlijk tot een oplossing te komen.” In de woorden van Rau: “Dus het gaat wel gebeuren. Mijn enige zorg is: gaat het wel snel genoeg?”

Meer informatie

> Dit artikel is geschreven door Peter Hoefnagel, journalist. Hij schrijft over innovaties, duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen.
> Dit artikel verscheen eerder in Vexpansie-2021-3. 
> Beeld: Fosbit