Regionale parkeerstrategie Utrecht

Een parkeerstrategie voor regio Utrecht uitwerken; het is één van de projecten binnen programma U Ned. Sebastiaan Dommeck van adviesbureau Empaction is kartrekker van het team dat zich erover buigt. De uitdaging? Het instrument ‘parkeren’ zodanig inzetten dat opgaven rondom mobiliteit en verstedelijking opgelost worden en het draagvlak behouden blijft.

[Dit artikel verscheen eerder in Vexpansie 2021-1. | Tekst: Sebastiaan Dommeck]

De regio Utrecht is een centraal gelegen, groeiende metropoolregio. Men wil er graag wonen, werken, studeren en recreëren. In de komende twee decennia moet ruimte worden gevonden voor ruim 80 duizend arbeidsplaatsen en 104 tot 125 duizend woningen. Er is daarnaast sprake van een grote energieopgave die om plaats vraagt. En dan zijn er ook nog die duizenden hectaren recreatief groen die gerealiseerd moeten worden. Dit alles verwezenlijken en de landelijke draaischijf Utrecht beweegbaar houden, is een klus van formaat. Het programma U Ned biedt uitkomst.

Samenwerking in het programma U Ned
De geplande verstedelijking van Utrecht heeft grote gevolgen voor de bereikbaarheid van de regio. De vraag naar mobiliteit zal zodanig toenemen dat het (hoofd)wegennet verbeteren en robuuster maken onvoldoende soelaas biedt. De trendmatige groei is simpelweg te groot. Bovendien wil de regio de verstedelijkingsopgaven aangrijpen om gezond leven te stimuleren. Dit door de leefomgeving daar optimaal voor in te richten. Noodzakelijke autoverplaatsingen voor doelgroepen die geen vanzelfsprekend alternatief hebben, moeten daarbij wel gefaciliteerd worden.

Dit alles vraagt om inspanningen op vele fronten. Vanwege de centrale ligging van Utrecht is het niet alleen een zaak van de regio zelf. Het is ook van nationaal belang. Belangrijk is dat gemeenten, provincie en Rijk de handen ineenslaan en samen een optimale strategie vormgeven. Inhoudelijk én financieel. U Ned geeft daar invulling aan. De ministeries van IenW, BZK en EZK, de provincie Utrecht, de gemeente Utrecht en de U10 werken erin samen. Ook de NS, de regionale/lokale vervoerders, grote bedrijven en maatschappelijke organisaties zijn erbij betrokken. De samenwerking vindt niet alleen op ambtelijk, maar vooral ook op bestuurlijk niveau plaats.

Parkeervraagstuk en -strategie regio Utrecht
In de regio Utrecht is de gemiddelde parkeernorm voor een woonruimte van 80 m² momenteel 1,4; de gemeenten vragen projectontwikkelaars 1,4 parkeerplaatsen bij iedere nieuwe woning te realiseren. Indien er niet wordt ingegrepen, zal het wagenpark in de regio potentieel met zo’n 150 duizend voertuigen groeien. Het is een gegeven dat dit aantal auto’s niet op de bestaande wegen past. En ook de ruimte voor het benodigde aantal parkeerplaatsen is simpelweg niet aanwezig.

De verstedelijking van de regio vraagt dan ook om een andere aanpak. Met oog voor de bestemmingskant. Werk, winkels en recreatie bijvoorbeeld. Maar ook voor de herkomstkant, zoals bij de nieuwbouw van woningen en in bestaande woonwijken. De groei van het aantal auto’s mag niet gelijk gaan lopen met de groei qua inwoners. Dat doen we door in te zetten op:
• Wonen, werken, voorzieningen en groen dichter bij elkaar
Zo ontstaat een regio van korte afstanden, die uitnodigt tot zo veel mogelijk lopen en fietsen. De mobiliteitseffecten van de demografische en economische groei blijven op die manier zo klein mogelijk.
• De realisatie van een fijnmazig non-stopfietsnetwerk

Door actieve mobiliteit te stimuleren, zorgen we dat de fiets de vanzelfsprekende eerste keuze wordt voor afstanden tot maximaal 15 kilometer.
• De introductie van regionale P+R-locaties op grotere afstand van de Ring Utrecht
Die locaties vangen het bovenregionale autoverkeer met een bestemming in het stedelijk kerngebied op. Dit met passend voor- en natransport via het ov-netwerk, de fiets en vormen van bedrijfsvervoer. Van belang hierbij is de realisatie van een hoogwaardige ov-verbinding om de stad heen.
• Gedragsverandering door stimulerings- en ontmoedigingsbeleid

Het aantal parkeerplaatsen beperken of betaald parkeren en/of betalen naar gebruik invoeren, moedigt fietsen, ov-gebruik en thuiswerken aan. De schaarse openbare ruimte kan dan vooral gebruikt worden om een prettig leefklimaat te realiseren, gericht op voetgangers en fietsers. Ook de spreiding van school- en werktijden stimuleren houdt de draaischijf soepel.

De viersporenaanpak voor strategie en draagvlak
Onze aanpak wat betreft de parkeerstrategie voor Utrecht heeft vier sporen. We richten ons niet alleen op oplossingen voor het vraagstuk, maar er is ook aandacht voor draagvlak. De viersporenaanpak voor de regio Utrecht is als volgt vormgegeven:

Spoor 1: Sturing aan de bestemmingskant
Het eerste spoor richt zich op het beperken van het autoverkeer naar bestemmingen in de regio. Ook is er aandacht voor overlast door forenzen die veelvuldig parkeren in schilwijken en in de buurten rondom ov-knooppunten in het gebied. Binnen spoor 1 moeten twee belangrijke vragen beantwoord worden. Voor wie is deze parkeerplaats primair bedoeld? En wat is de prijs die deze doelgroep ervoor moet betalen?

Spoor 2: Sturing aan de herkomstkant
Het tweede spoor richt zich met name op nieuwbouw in de regio. Want er is slechts beperkt ruimte voor parkeerplaatsen, en dus moeten toekomstige bewoners tot reductie van hun autobezit worden verleid. Omdat we gebruikers een mobiliteitstransitie laten maken (van dagelijks naar incidenteel gebruik), pakken we autogebruik bij de bron aan.

Spoor 3: Alternatieven voor de (eigen) auto creëren
Om spoor 1 en 2 effectief te laten zijn, moeten alternatieven gecreëerd worden. Spoor 3 levert dan ook input voor de ontwikkeling van fiets- en ov-verbindingen en deelmobiliteit in de regio. Zonder deze maatregelen ontbreekt het draagvlak voor de eerdergenoemde sporen. De uitwerking van alternatieven voor de (eigen) auto is cruciaal voor het slagen van de gehele strategie.
Spoor 4: Een netwerk van overstappunten opbouwen
Autopendelaars hebben hun auto om uiteenlopende redenen nodig of wíllen ‘m gewoonweg niet laten staan. Met spoor 4 wordt die groep − inclusief de 66 procent van de autopendel die van buiten de regio komt − verleid om het laatste gedeelte van de reis per fiets, openbaar vervoer of duurzaam alternatief af te leggen. Hiervoor zijn overstappunten op strategische locaties in de regio noodzakelijk.

De kracht van het geheel
De kracht van de viersporenaanpak zit ‘m niet in de vernuftigheid van één van de vier wegen. Het gaat om het geheel. De sporen versterken elkaar en zorgen voor de effectiviteit van alle te nemen maatregelen. Datzelfde geldt ook voor de betrokken partijen; we hebben elkaar nodig. Om het mobiliteits- en − nog specifieker − het parkeervraagstuk voor de regio Utrecht op te lossen, is het van belang dat samenwerking, adaptief programmeren en elkaars opgave respecteren meer en meer op de agenda van alle betrokken partijen komen te staan. Dat wordt ook meteen de extra uitdaging de komende tijd: samen met alle partners een strategie uitwerken met begrip voor elkaars belangen. Want alleen zo blijft de regio Utrecht in beweging.

> Tekst: Sebastiaan Dommeck, adviseur parkeren en deelmobiliteit bij Empaction