Linksom, waarom? Rijroutes parkeergarages tegen klok in

Waarom draaien we in parkeergarages meestal linksom? Deze ogenschijnlijk eenvoudige ontwerpkeuze blijkt verrassend hardnekkig en deze is in de NEN 2443 een aanbeveling. Toch heeft ze grote invloed op de gebruiksvriendelijkheid, veiligheid en doorstroming in parkeergarages. In de praktijk wordt de linksom-structuur vaak als vanzelfsprekend gehanteerd, zonder dat ontwerpers of opdrachtgevers zich afvragen waarom dat eigenlijk zo is.

Van de redactie Vexpansie  | Jitze Rinsma, Rinsma Parkeeradvies 

In dit artikel keren we terug naar dit fascinerende thema, eerder besproken in Vexpansie (2009), om de logica en psychologie achter de linksom-voorkeur opnieuw te belichten. Daarbij baseren we ons op inzichten uit bewegingswetenschappen, historische bronnen en praktische argumenten uit de ontwerppraktijk. Wat blijkt? Onze voorkeur voor linksom draaien lijkt niet zomaar een ontwerpconventie, maar een diepgewortelde neiging die samenhangt met onze hersenwerking, motoriek én ervaring als weggebruiker.

Algemene wetenschappelijke benadering
Volgens Prof. dr. M. Lenoir van de Vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen Universiteit Gent, wordt er bij (snelheids)wedstrijden in de oudheid (Olympische spelen) systematisch tegen de klok in gedraaid. Dat is naar zijn mening geen universele afspraak, maar het resultaat van een uitgesproken voorkeur om in deze richting te draaien. Deze voorkeur is gerelateerd aan de asymmetrische ontwikkeling van de hersenhelften. In onderstaande tekst wordt uit publicaties van Lenoir geciteerd.

Sophocles
In het werk “Elektra” van Sophocles (496-406 voor Christus, verzen 720-722) staat volgens Lenoir: ”Aan de eindpaal strijkt Orestes met zijn wagen scheerlings voorbij, laat van het rechter paard de teugels los, maar spant het linker aan.” Op die manier was Orestes in staat zijn span naar links te doen draaien. Uit deze en andere teksten blijkt dat er in de Oudheid bij snelheidswedstrijden te paard of al lopend systematisch linksom werd gedraaid bij de keerpunten.

Snelheidswedstrijden en andere praktijkervaringen
Ook nu werken lopers, schaatsers, wielrenners, paarden en honden hun snelheidswedstrijden nog steeds linksom af. Is dit het gevolg van een arbitraire afspraak die ergens in het verre verleden werd gemaakt en wereldwijd verspreid is geraakt? Of hebben de meeste mensen nu eenmaal een intrinsieke voorkeur om in linksom te draaien, net zoals de meerderheid ook de rechterhand prefereert boven de linker?
Onze dagelijkse omgeving biedt volgens Lenoir geen goede mogelijkheden om onze natuurlijke draaivoorkeur te toetsen, omdat de richting waarin we draaien vaak opgelegd wordt door verkeersregels, ontwerp van winkelcentra, sportaccommodaties. Hij stelt verder de vraag: “Waarom alle draaideuren in winkels in linksom draaien?”.

Verandering van richting, hoe?
Wanneer we in een neutrale omgeving, dus zonder paden, wegwijzers, of doelen om naartoe te gaan, veranderen van richting, doen we dit in de meeste gevallen linksom. Tijdens het wandelen draait:
• iets meer dan 40% van de volwassenen bij voorkeur linksom,
• minder dan 20% verkiest rechtsom te draaien,
• de resterende 40% heeft geen duidelijke voorkeur.

Deze voorkeur verandert echter duidelijk wanneer we overschakelen naar lopen. Bij verhoogde inspanning:
• gaat 70% liever linksom draaien,
• minder dan 20% rechtsom,
• minder dan 15% heeft geen voorkeur.

Wanneer de taak meer energie vereist – en het dus belangrijk wordt op een zo economisch mogelijke manier van richting te veranderen, komt de voorkeur voor een bepaalde draairichting sterker naar voren en zijn er steeds minder mensen die nog in beide richtingen draaien. Uit de cijfers blijkt dan dat linksom bij de meeste mensen de voorkeur heeft. Dit fenomeen vinden we ook terug bij het gebruik van de rechter- of linkerhand. Naarmate de taak moeilijker wordt, wordt onze voorkeur voor één van beide handen veel sterker.

Hersenhelften
Al met al is er dus een intrinsieke voorkeur om linksom te draaien. Deze intrinsieke voorkeur wordt volgens Lenoir waarschijnlijk veroorzaakt door een asymmetrische ontwikkeling van beide hersenhelften. Met name de dopamineconcentraties in beide hemisferen zijn niet gelijk, en we hebben de neiging te draaien in de richting van de hersenhelft met de laagste dopamineconcentratie.
Verder is geen wetenschappelijke verklaring toegespitst op parkeergarages aangetroffen. Ook is niet bekend of er specifiek wetenschappelijk onderzoek naar links om in plaats van rechtsom is uitgevoerd.

De verklaring?
Wat opvalt, is dat op afbeeldingen in publicaties linksom als rijrichting wordt aangehouden. Het lijkt er daarom op dat ontwerpers van parkeergarages vooral afgaan op ervaringen als de voorkeur uit gaat naar linksom en daarop ontwerpen. Daarnaast zijn er een aantal praktische redenen die het links om rijden in parkeergarages gemakkelijker voor de parkeerder maken, tot snellere afwikkeling leidt en veiliger lijkt dan rechtsom.

Praktische argumenten
De praktische argumenten van linksom in vergelijking met rechtsom (In landen waar rechtsom wordt gereden) zijn:

• Bestuurders hebben doordat ze links zitten een beter zicht op naderend verkeer in bochten wanneer de rijrichting linksom is;
• Linksom rijden zorgt ervoor dat bestuurders naar links draaien, wat natuurlijker aanvoelt en een betere controle biedt bij lagere snelheden;
• Het vermindert ook het risico op aanrijdingen omdat de binnenbocht beter zichtbaar is;
• De parkeerder heeft bij parkeerwegen met tweerichtingsverkeer door zijn positie (achter het stuur) in de auto ten opzichte van de parkeerplekken, ook een beter overzicht op lege plekken dan bij rechtsom;
• De parkeerder kan bij linksom gemakkelijker inparkeren dan bij rechtsom, omdat het stuur links zit en hij vanaf zijn bestuurderspositie een beter overzicht heeft;
• De parkeerder heeft bij een linksom rijstructuur ten opzichte van een rechtsom rijstructuur een beter uitzicht op verkeer dat van rechts komt en is dus veiliger;
• Linksom draaien kan efficiënter zijn voor het ontwerp van parkeervakken en rijbanen, vooral bij spiraalvormige op- en afritten;
• Het zorgt voor een logischere en vloeiendere verkeersstroom, wat belangrijk is om opstoppingen te voorkomen.
• In rechts rijdende landen zijn bestuurders gewend om tegen de klok in te rijden bij rotondes. Deze gewoonte wordt doorgetrokken naar parkeergarages;
• Bochten met hellingbanen zijn linksom gemakkelijker te berijden dan met rechtsom;
• Het aanrijden van kaartgeef- en kaartleesapparatuur bij in- en uitritten gaat gemakkelijker, sneller en beter bij een linksom circuit dan bij een rechtsom circuit.

In de toekomst linksom?
Zolang de mens als bestuurder de auto in de garage rijdt en parkeert zal het linksom principe geadviseerd en toegepast worden. Als in de verdere toekomst sprake is van volledige geleiding van zelfsturende auto’s in garages, maakt een linksom of rechtsom structuur niet meer uit.

Meer informatie
> Tekst en beeld: Jitze Rinsma, Rinsma Parkeeradvies 
> Vragen naar aanleiding van dit artikel? Stuur ons een mail: communicatie@vexpan.nl