Langzaam maar zeker begint de fietsparkeerdata te stromen

Ook in het mobiliteitsbeleid wordt het verzamelen en ontsluiten van data steeds belangrijker. Voor het onderwerp fietsparkeren heeft CROW-Fietsberaad de afgelopen jaren verschillende initiatieven genomen om aan te haken bij deze datatrend. Voorzichtig boeken we enige resultaten, maar het gaat langzaam.

Van de redactie Vexpansie | Otto van Boggelen, CROW

We kunnen er niet omheen. In vergelijking met het autoparkeren zijn de financiële belangen van het fietsparkeren veel minder groot, waardoor het lastiger is om het vliegwiel op gang te brengen. Aan het parkeren van een auto hangt vaak een flink prijskaartje, en dus hebben veel betrokkenen (consumenten, garage-exploitanten en overheden) groot belang bij actuele data, bijvoorbeeld voor het innen van parkeerkosten en boetes.

Investeringsbeslissingen
Fietsparkeren is vaak (de eerste 24 uur) gratis voor de gebruiker. Daardoor ontbreekt de directe financiële impuls om data te verzamelen en toe te passen. Maar zoals iedereen weet: gratis bestaat niet. Er zijn aanzienlijke overheidsbudgetten gemoeid met het realiseren en exploiteren van fietsenstallingen. Het Rijk investeerde de afgelopen decennia circa 470 miljoen euro in de uitbreiding van stationstallingen. En steeds meer gemeenten worstelen met de structurele kosten van de exploitatie van centrumstallingen. Voor heel Nederland gaat het om enkele tientallen miljoenen per jaar. Data over het gebruik kan helpen bij de juiste investeringsbeslissingen en bij een efficiëntere exploitatie. De fietsparkeerdata moet dan wel eenvoudig beschikbaar zijn en geanalyseerd kunnen worden.

Minstens zo belangrijk is het maatschappelijk belang van fietsparkeren. Veel overheden investeren in (gratis) fietsparkeren om een alternatief voor de auto te bieden, om de kwaliteit van de openbare ruime te verbeteren, om het voor- en natransport te faciliteren en om de fietsendieven dwars te zitten. Data is nodig om te kunnen evalueren of deze doelen bereikt zijn. Tot slot kan deze data benut worden om beter in te spelen op de wensen van de fietsers. Denk aan de vindbaarheid van (lege plekken in) de stalling, vlotte toegangs- en eigendomscontrole, informatievoorziening als je fiets van gemeentewege verwijderd is en eventueel soepel betalen.

VeiligStallen
In dit artikel bespreken we twee recente initiatieven van CROW-Fietsberaad om de uitwisseling van data een impuls te geven. De eerste is het actualiseren en moderniseren van VeiligStallen.nl. Directe aanleiding is een verzoek van de ANWB. Steeds meer leden hebben relatief dure elektrische fietsen die ook in trek zijn bij fietsendieven. Als service wil de ANWB in zijn app aangeven waar de dichtstbijzijnde bewaakte fietsenstalling is. Aan ons de vraag of er een landelijke database is van de bewaakte stallingen. De database achter VeiligStallen.nl zou kunnen voorzien in die behoefte. De routerplanner van de Fietsersbond maakt er bijvoorbeeld al jaren gebruik van. De uitdaging was echter dat VeiligStallen al meer dan 15 jaar oud is. Zowel de software als de database waren sterk verouderd. Het actueel houden van data is sowieso een lastig punt bij veel data-initiatieven. Samen met adviesbureau KeyPoint hebben we hier een raamwerk voor ontwikkeld.

Voor de ruim 100 bewaakte stationsstallingen is dit relatief eenvoudig, omdat ze bijna allemaal geëxploiteerd worden door de NS, die zelf belang heeft bij een betrouwbare database. Met behulp van een API gemaakt tappen we elke nacht de laatste info van deze stallingen af bij de NS. Feedback van gebruikers over eventuele fouten stuurt VeiligStallen.nl door naar de NS.

Uitvraag gemeenten
Voor de overige 184 stallingen, die meestal in stadscentra liggen, is het ingewikkelder. Vrijwel altijd is een gemeente betrokken als exploitant of subsidiegever. We hebben deze gemeenten aangeschreven met de vraag of zij de verantwoordelijkheid willen nemen voor het up-to-date houden van informatie over “hun” stallingen. Als een gemeente niet bereid is, zijn we helaas genoodzaakt de stalling(en) uit de database te verwijderen. Van de ANWB en de Fietsersbond kregen we namelijk de boodschap mee dat betrouwbaarheid van de info belangrijker is dan volledigheid.

Tegelijkertijd hebben we de modernisering van de software aangegrepen om het voor gemeenten makkelijker te maken om informatie van een stalling te actualiseren. Eigenlijk is het een kleine moeite om het jaarlijks te controleren.

Datastandaard en -platform fietsparkeertellingen
Het tweede initiatief betreft het dataplatform fietsparkeertellingen. Enkele jaren geleden heeft CROW-Fietsberaad een standaard ontwikkeld voor fietsparkeerdata. Het doel is dat verschillende bronnen makkelijker gecombineerd en vergeleken kunnen worden. Het kan gaan om fietsparkeertellingen die door verschillende telbureaus zijn uitgevoerd, maar ook de data die uit elektronische systemen komen zoals in- en uit-checks van een stalling.  Of de data uit zogenaamde HBF-systemen die in veel stationsstallingen worden gebruikt voor verwijzing naar lege plekken en het opsporen van langstallers.

Een heel belangrijk onderdeel is de geografische component. Vaak is onduidelijk waar precies geteld is, zodat vergelijken met andere bronnen erg lastig wordt. In de datastandaard fietsparkeren kunnen op drie niveaus contouren vastgesteld worden. Om te beginnen het onderzoeksgebied, bijvoorbeeld het gebied rond een station waar fietsen van treinreizigers verwacht mogen worden. In dat gebied worden vervolgens parkeerlocaties onderscheiden, bijvoorbeeld een bewaakte stalling of een plein. Ook weggedeelten met een fietsparkeerverbod kunnen aangemerkt worden als fietsparkeerlocatie. Ondanks het verbod, kunnen er immers toch fietsen staan, en dan wil je ze ook kunnen tellen.

Een fietsparkeerlocatie kan weer opgedeeld worden in verschillende secties. Kenmerkend is dat elke sectie in principe één fietsparkeersysteem heeft. De bovenlaag in een etagerek is bijvoorbeeld één sectie en de onderlaag weer een andere sectie. Zo kun je in analyses onderscheid maken tussen de bezettingsgraad van de boven- en de onderlaag.

De datastandaard is voor het eerst grootschalig toepast in de telling die ProRail in 2022 heeft laten uitvoeren op 395 treinstations met bijna 2.000 fietsparkeerlocaties en meer dan 10.000 secties. Een goede toets van de datastandaard aan de praktijk, die zoals te verwachten heeft geleid tot verschillende aanpassingen en verfijningen.

Lancering Dataplatform Fietsparkeertellingen
Om de toepassing van de datastandaard fietsparkeren te stimuleren lanceert CROW-Fietsberaad het Dataplatform Fietsparkeertellingen tijdens het Vexpan Seminar Fietsparkeren op 27 juni 2024.  Het platform is in de eerste plaats een openbare bibliotheek met digitale kaarten van onderzoeksgebieden, fietsparkeerlocaties en secties. Bij de lancering zijn alle contouren uit de ProRail-telling 2022 beschikbaar. Handig voor gemeenten en adviesbureaus die zelf fietsparkeertellingen willen uitvoeren. Zij kunnen dezelfde contouren gebruiken of ervoor zorgen dat nieuwe parkeerlocaties aansluiten bij de bestaande. Overheden kunnen ook hun eigen contouren uploaden.

Daarnaast biedt het platform natuurlijk de mogelijkheid om tellingen van de capaciteit en de bezetting te delen.  Het zou mooi zijn als overheden hun tellingen zoveel mogelijk uploaden naar het Dataplatform Fietsparkeertellingen. Of nog beter: dat ze het telbureau dat ze in de arm nemen, de opdracht geven om de tellingen te uploaden.

Meer informatie
> Het Dataplatform Fietsparkeertellingen is hier bereikbaar
> Datastandaard fietsparkeren
> Vexpan Seminar ‘Samen aan de slag met fietsparkeren’
> Foto’s: CROW