Aanbeveling verlichting parkeren NSVV

Op 12 november 2019 is de nieuwe aanbeveling verlichting voor parkeergarages, parkeerdekken en parkeerterreinen van de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV)gepresenteerd. In Vexpansie 2019 # 4 is daar aandacht aan geschonken. Hoe staat het er nu mee?

[Dit artikel verscheen eerder in Vexpansie 2021-2. | Tekst: Jitze Rinsma]

Goede verlichting is een belangrijke kwaliteit voor parkeergarages. Het verbetert de zichtbaarheid van mensen en obstakels. Ook draagt het bij aan gebruiksgemak, veiligheid en het zich prettig voelen. Als verlichting wordt anno 2021 alom led toegepast zowel in nieuwe garages als bij het vervangen van bestaande verlichting in parkeergarages, op parkeerdekken en op terreinen. De nu geldende norm, de NEN 2443:2013 is niet op led geschreven. Dat is de reden geweest dat de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) het NNI heeft gevraagd hoe daar mee om te gaan en daarbij heeft voorgesteld eisen voor ledverlichting uit te werken die kunnen worden opgenomen in de volgende herziening van de NEN 2443. Het NNI heeft aangegeven open te staan voor een voorstel. De NSVV heeft daarop een aanbeveling opgesteld, waarin de eisen zijn uitgewerkt.

Hogere eisen
Terug in de tijd. In 1978 is er voor het eerst door de NEN een Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR) met eisen voor verlichting voor parkeergarages uitgebracht. In de NPR 2443:1978 zijn als eisen aan de minimaal gemiddelde verlichtingssterkte vermeld: op rijstroken 40 lux en op parkeerstroken 20 lux, 1m boven de vloer gemeten.
In de eerste ontwerpnorm voor parkeergarages de NEN 2443:2000 staat dat de standaard verlichtingssterkte op rijstroken respectievelijk op parkeerplaatsen beide 40 lux met een gelijkmatigheid index van 0.5 op de vloer moet zijn. In de NEN 2443 is de eis ten opzichte van de NPR dus verhoogd. In de laatste geldende NEN 2443: 2013 is de eis ten aanzien van de minimale gemiddelde verlichtingssterkte op rijstroken respectievelijk parkeerplaatsen verder verhoogd tot 75 lux op de vloer van het rij- en parkeerdeel met wederom een gelijkmatigheidsindex van 0.5. Daarbij wordt verwezen naar onder andere de NEN-EN 12464-1:2011.

Aanbeveling NSVV
Zoals aangegeven zijn in de NEN 2443:2013 mogelijke gevolgen van het algemeen toepassen van ledverlichting niet verwerkt. De NSVV heeft na een gesprek met NEN daarover een nieuwe aanbeveling voor de verlichting van parkeergarages opgesteld met led als uitgangspunt. Volgens de NSVV blijkt vaak dat een gelijkmatigheid van 0.5 praktisch niet haalbaar is zonder aanzienlijke investeringen in extra armaturen. Daarom stelt de aanbeveling, naast een lagere eis aan gelijkmatigheid namelijk <= 0.4, een eis aan de verticale verlichtingssterkte om een goede veiligheids-beleving te bereiken. Deze eis wordt gemeten op 1,2 m boven vloerniveau. Deze eis is ook opgenomen in de Duitse DIN 67528 uit 2018.

De aanbeveling gaat in op eisen en is daarmee ook een kennisdocument voor:
• diverse (licht)technische aspecten zoals kleurtemperatuur, kleurherkenning, verblinding, energieverbruik en lichtschakeling;
• lichttechnische eisen (om redenen van duurzaamheid dient de ontwerpwaarde van horizontale verlichtingssterkte bij voorkeur hoogstens 50 procent hoger dan de minimale eis te zijn);
• lichtberekeningen, het effect van reflectie en de behoudfactor;
• de invloed van lichthinder;
• beoordeling van verlichtingskwaliteit;
• uitvoeren van metingen en het beoordelen ervan.

Daarmee is deze aanbeveling niet alleen een aanbeveling, maar ook een kennisdocument dat aan eigenaren, exploitanten en beheerders veel up-to-date achtergrondinformatie verstrekt. Als een eigenaar over deze informatie beschikt kan hij aan adviseurs en leveranciers de goede vragen stellen en zijn verwachtingen duidelijk maken om tot een goede verlichting te komen of deze te verbeteren. Daarmee kunnen teleurstellingen dat achteraf niet aan de verwachtingen wordt voldaan worden voorkomen.

Eisen NSVV en criteria ESPA
De eisen van de NSVV en de criteria van de ESPA zijn niet aan elkaar gelijk en het is goed om bij deze verschillen stil te staan omdat ze soms beide worden gebruikt bij een project. Het is van belang zich te realiseren dat bij de NSVV-aanbeveling de eis van gelijkmatigheid van 0.4 de laagste gemeten waarde van (uitgebreide) metingen volgens de NEN 1891 betreft (zie Vexpansie 2016 #3). Bij de ESPA wordt de gelijkmatigheid op een daarvan afwijkende wijze berekend namelijk door de standaardafwijking van het rekenkundig gemiddelde van alle 10 metingen in procenten te hanteren. Daarmee worden extreme waarden geëlimineerd. Een principieel heel verschillende benadering.
Bij aanbestedingen van garages of het vervangen van verlichting wordt zowel de eis gesteld dat dient te worden voldaan aan de NEN 2443:2013 of aan de nieuwe NSVV-aanbeveling, en dat een bepaalde score volgens de ESPA dient te worden behaald.
Omdat deze verschillend zijn is het van belang expliciet te bepalen welke eisen daarbij het zwaarst wegen, zodat voorbeeld na de lichtberekeningen, na aanleg of na opleveringsmeting de uitkomst niet tot discussie leidt of de verlichting wel of niet aan de gestelde eisen voldoet.

Het is nog even de vraag wanneer de eisen uit de NSVV-aanbeveling worden opgenomen in de NEN 2443. De afgelopen jaren heeft de NEN de eisen aangepast wat betreft brandveiligheid van auto’s die rijden op traditionele brandstoffen, maar de normaanpassing hiervan ligt voorlopig stil, in afwachting van de ontwikkeling van te stellen brandveiligheidseisen aan nieuwe parkeergarages waarin ook alternatief aangedreven voertuigen parkeren.

In de praktijk.
Op Parkeervak 2019 is met een presentatie het verschijnen van de aanbeveling aangekondigd. Sinds het verschijnen is er onder andere in Vexpansie en maar ook in andere media bekendheid gegeven aan de aanbeveling. In 2020 is er in een lunchbijeenkomst van Vexpan aandacht aan besteed. De markt pakt de aanbeveling op en in meerdere aanbestedingen worden de lichttechnische eisen uit de aanbeveling al opgenomen.

> Tekst: Jitze Rinsma, Rinsma Parkeeradvies

> Foto: Roermond, Carparks Delft

> NSVV