Standpunt ‘bij brand geen lift’ ter discussie

Ruim een jaar geleden kwamen meer dan 400 gebouweigenaren, adviseurs, mensen uit de zorg en brandweermensen bij elkaar om na te denken over liftgebruik bij brand. De uitspraak ‘bij brand geen lift’ verdient heroverweging, zo vonden de meesten.

[Dit artikel verscheen eerder in Vexpansie 2020-1| Tekst Koos van Lindenberg en beeld: Liftinstituut]

Ruim 83 procent van de aanwezigen vond liftgebruik bij brand noodzakelijk. Het ging specifiek over brand in woongebouwen. Door de vergrijzende samenleving, wat op zich al een verhoging van de kans op het ontstaan van brand oplevert, en de afnemende mobiliteit en zelfredzaamheid van ouderen kan het gebeuren dat met name zij bij brand niet via de trap kunnen vluchten en dat via de lift niet mogen.

Toekomst

Verwacht wordt dat in 2050 70 procent van de Nederlanders in steden woont en er ook steeds hogere gebouwen komen. Daarnaast zijn er in ons land in 2050 meer dan 4,7 miljoen 65-plussers, waarvan 20 procent afhankelijk is van de lift. Omdat bijna de helft van de slachtoffers van een woningbrand niet zelfredzaam is, pleit Liftinstituut voor het zoeken naar mogelijkheden om liften veilig te kunnen gebruiken bij evacuatie van minder zelfredzame personen bij brand. Naast ouderen, zijn dat ook andere mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking.

Zorg voor inzicht in risico’s

Willem Kasteleijn, productmanager Liften bij Liftinstituut, vindt dat je niet zomaar een standaardlift kunt gebruiken bij brand. Dat brengt risico’s met zich mee: “Zo kan de stroom uitvallen en er kan ook paniek, gelatenheid of juist agressie ontstaan. Ook slechte communicatie of ingesleten gewoontes kunnen leiden tot risico’s.” Hij geeft aan dat je per situatie een risicoanalyse zou moeten uitvoeren om na te gaan of de lift een rol kan spelen bij ontruiming; afgestemd op de aard van het gebouw, de liften in het gebouw en de gebruikers. En zo ja, wat er dan nodig is om dat veilig te laten plaatsvinden. “Er is geen standaardoplossing.’’ Waarbij hij benadrukte dat 100 procent veiligheid bij gebruik van de lift bij brand niet haalbaar is. “Maar dat geldt ook voor de trap.’’

Evacuatieplan

Alles begint dus met het maken van een evacuatieplan. Wat de aard van het gebouw ook is. Daarbij moet dan ook gekeken worden in hoeverre het nodig is de lift in te zetten voor evacuatie. Als dat het geval is moet uit de genoemde risicoanalyse blijken welke aanvullende voorzieningen nodig zijn, aan en rondom de lift om deze veilig te kunnen gebruiken voor evacuatie. Dat kunnen bouwkundige, installatietechnische/lifttechnische en organisatorische voorzieningen zijn.

Brandweerliften

Bij gebouwen met een verblijfsruimte hoger dan 20 meter en bij gebouwen met een bijzondere functie (onder andere ziekenhuizen en zorginstellingen) wordt vanuit het Bouwbesluit een brandweerlift voorgeschreven. Een brandweerlift heeft aanvullende bouwkundige en installatietechnische voorzieningen waardoor gebruik bij brand mogelijk is. Maar dan wel door de brandweer, door het omzetten bij aankomst van een speciale schakelaar. De lift kan dan door de brandweer voor brandbestrijding en/of evacuatie gebruikt worden. De brandweer zou graag zien dat ook ‘gewone’ liften in geval van nood, mogelijk met bouwkundige en installatietechnische aanpassingen, gebruikt zouden kunnen worden voor de evacuatie van minder zelfredzame personen bij brand. René Hagen, lector brandpreventie bij het Instituut Fysieke Veiligheid, pleitte daar al in 2017 voor.

Onderzoek overheid

Ook de overheid heeft zich verdiept in de mogelijkheden voor het gebruik van liften bij brand, naar aanleiding van een debat in de Tweede Kamer. Ook hierbij was de aanleiding het toenemende risico van ouderen en andere minder zelfredzamen om te overlijden aan de gevolgen van een brand. Hiernaar vond onderzoek plaats, in opdracht van het Ministerie van BZK. Bij dit onderzoek is vooral gekeken naar de bouwkundige, installatietechnische en organisatorische randvoorwaarden om liften veilig te kunnen gebruiken bij brand.

Parkeergarages

Veel parkeergarages zijn onderdeel van woningen of kantoren. Ze zijn meestal ondergronds gesitueerd en worden ontsloten via de lift en via het doorgaans in hetzelfde brandcompartiment gelegen (nood)trappenhuis. Daarnaast zijn er situaties waar via de toegangsweg gevlucht kan worden. De evacuatiemogelijkheden bij deze parkeergarages moeten onderdeel zijn van het totale evacuatieplan van het gebouw. Waarbij gezegd moet worden dat evacuatie van minder zelfredzame personen bij brand met name zal spelen vanuit de hoger gelegen woningen of kantoorruimtes. Bij de grote openbare parkeergarages zijn over het algemeen evacuatieplannen gemaakt en vluchtroutes aangegeven, waarin gebruik van de lift niet is opgenomen. Als de lift in het centrale trappenhuis is ondergebracht en lift en trappen in een brandcompartiment, afgezonderd van de parkeerdekken, dan zouden vanuit de eerdergenoemde risicoanalyse aanvullende maatregelen goed haalbaar moeten zijn zodat de lift veilig gebruikt zou moeten kunnen worden voor evacuatie bij brand. Bij nieuw te bouwen parkeergarages is dit zeker aan te bevelen, ook omdat de kosten beperkt zullen zijn. Wel belangrijk dat in beide gevallen de gebruiksmogelijkheden duidelijk worden aangegeven, omdat iedereen weet: ‘bij brand geen lift’. Daar komt in die gevallen dan een uitzondering op.

De zelfdenkende lift

John van Vliet, directeur van Liftinstituut, gaat nog een stapje verder. “Laat niet mensen, maar de lift zélf bepalen of gebruik bij brand mogelijk is’’, is zijn insteek. “In Amerika, waar nog veel meer hoogbouw is dan hier, wordt de norm OEO gebruikt, wat staat voor Occupant Evacuation Operation. Liften die aan deze norm voldoen, gaan na een brandalarm automatisch zelf aan de slag met evacueren. Ze blijven in bedrijf zolang dit veilig is en schakelen zichzelf uit als dat niet zo is. Ook in Nederland moet een snellere en veiligere evacuatie mogelijk zijn met een zelfdenkende lift. Daarvoor is wel een aantal basisvoorzieningen nodig. In alle gevallen is het belangrijk om bewoners goed te informeren over evacuatiemogelijkheden en hoe zij dan het beste kunnen handelen.”

Wetgeving

De overheid is voornemens de vluchtmogelijkheden voor senioren en kwetsbare mensen in nieuw te bouwen woongebouwen te verbeteren. Daarbij wordt ook het gebruik van liften, naast de aanwezige vluchtwegen zoals die nu al vereist zijn, benoemd. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken geeft daarbij aan dat zij niet doelen op een brandweerlift. Het is de bedoeling dat de nieuwe regels op 1 januari 2021 ingaan.

Meer info: www.liftgebruikbijbrand.nl

Koos van Lindenberg, voorlichter bij Liftinstituut Amsterdam. Meer info:  www.liftgebruikbijbrand.nl