Mobiliteit & gedrag

Mobiliteit en parkeren zijn onlosmakelijk verbonden met menselijk gedrag. Waarom willen we allemaal zo dicht mogelijk bij onze voordeur of bestemming parkeren? En waarom vinden we betaald parkeren vaak te duur? In dit artikel leggen we beknopt uit hoe gedrag ontstaat aan de hand van twee belangrijke gedragsprincipes. En we beschrijven hoe je gedrag langdurig kunt veranderen.

[Dit artikel verscheen eerder in Vexpansie 2020-3 | Tekst Tjeerd Velders]

Als je gedrag wil veranderen, dan is het allereerst belangrijk om te begrijpen hoe gedrag ontstaat. En dat is niet eenvoudig. Gedrag is namelijk complex en wordt bepaald door tal van psychologische processen. Om het overzichtelijk te houden delen we twee belangrijke gedragsprincipes:

• We maken maar zelden een bewuste afweging

Gedrag ontstaat voor een groot deel automatisch en impulsief. Het wordt gestuurd door vuistregels waar we geen bewuste aandacht aan hoeven te schenken: onze instincten en gevoelens. En die komen weer voort uit allerlei onbewuste processen. Zet jij wel eens écht goed op een rijtje wat de slimste keuze is om van A naar B te reizen? Waarschijnlijk niet. De keuze om bijvoorbeeld de auto te pakken maak je uit gewoonte en zonder erbij na te denken. Alleen een goed alternatief mobiliteitsaanbod en een focus op bewustwording is dan ook niet voldoende om iemands mobiliteitsgedrag te veranderen.

• Gedrag is afhankelijk van weerstanden, motieven en omgevingsfactoren

Als we mensen willen beïnvloeden proberen we mensen veelal te overtuigen met rationele argumenten. We houden dan echter vaak geen rekening met onze psychologische drijfveren: weerstanden, motieven en omgevingsfactoren. Weerstanden weerhouden mensen ervan om te veranderen. We zetten bijvoorbeeld onze hakken in het zand als anderen ons vertellen wat we moeten doen, we zijn van nature sceptisch over veranderingen en vernieuwingen en tot slot komen we vaak niet in actie, zelfs als we dat eigenlijk wel willen. Zonder de belangrijkste weerstanden weg te nemen krijg je nooit verandering. Het is als gasgeven met de handrem erop! Naast weerstanden zijn er motieven die ons gedrag stimuleren. Denk aan geld en het milieu, maar ook bijvoorbeeld aan onze onbewuste neiging om hetzelfde gedrag te vertonen als andere mensen in onze sociale omgeving. Tenslotte heeft -naast weerstanden en stimuli- ook de omgeving en context invloed op ons doen en laten; denk aan de ligging of inrichting van een parkeerterrein of aan het beleid van een werkgever.

In drie stappen naar effectieve gedragsverandering

Je weet nu dat bewustwording niet genoeg is voor gedragsverandering en dat weerstanden, motieven en omgevingsfactoren het gedrag van jouw doelgroep beïnvloeden. Gedragsverandering begint bij het achterhalen van de drijfveren die de belangrijkste rol spelen voor het specifieke gedrag. Daarna is het belangrijk om te weten hoe je met deze drijfveren om moet gaan. Hieronder beschrijven we in enkele stappen hoe je effectief aan gedragsverandering kunt werken.

Stap 1: Gedrag begrijpen

Pas als je weet waarom mensen doen wat ze doen, kun je tot kansrijke oplossingen komen die gedrag effectief en langdurig veranderen. Je begint daarom met het analyseren van het probleem en doel(gedrag) van jouw gedragsvraagstuk. Wat is precies het probleem? Waarom? Wie veroorzaakt dat probleem? Waar en wanneer gebeurt dat dan? En welke gedragingen en drijfveren liggen hieraan ten grondslag? En het allerbelangrijkste: wat is het gedrag dat je wél wilt zien? Om deze vragen te beantwoorden betrek je een gedragsexpert of zoek je in (vak)media, wetenschappelijke literatuur en op online fora. Ter verdieping kun je ook andere methoden toepassen, zoals observaties, interviews, vragenlijsten en/of focusgroepen.

Stap 2: Gedrag beïnvloeden

Op basis van de analysefase zoek en verzin je kansrijke oplossingen. In zowel wetenschap als praktijk zijn inmiddels honderden beïnvloedingstechnieken en instrumenten bekend. De kunst is om de methoden te kiezen die precies aansluiten op jouw casus. Jouw methode zorgt er idealiter voor dat weerstanden voorkomen of weggenomen worden, motieven gestimuleerd worden en/of de omgeving en context aantrekkelijker gemaakt wordt. Denk aan het optimaliseren van het online reserveringssysteem voor de parkeerplaats, een communicatiecampagne over de kosten van parkeren, een beleidsverandering om reizen in het openbaar vervoer aantrekkelijker te maken of het inzetten van werknemers als ambassadeurs om collega’s op de fiets te krijgen. Een online zoektocht en brainstorm met collega’s levert vaak bruikbare ideeën op!

Stap 3: Gedrag meten en borgen

Het is belangrijk om de impact van jouw oplossing te vergroten. Meet en evalueer het effect van jouw oplossing, bijvoorbeeld door daadwerkelijk te tellen hoeveel mensen zich anders gedragen door jouw interventie en door hen te vragen wat zij van de interventie vinden. Reflecteer op het proces en vat de belangrijkste resultaten samen. Deel de uitkomsten met stakeholders, zodat jouw inzichten top of mind zijn. Verbind sleutelfiguren met elkaar en het belangrijkste: vier je successen! Het is hierbij belangrijk om je te realiseren dat gedrag complex is en niet altijd in één keer eenvoudig te veranderen is. Gedragsverandering is een continu proces.

Tjeerd Velders, redactie Vexpansie

Kadertekst

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Behavior Change Group. Wil je meer

leren over gedrag en gedragsverandering? Kijk op www.gedragsveranderaar.nl