Extreme neerslag: waterschade in parkeergarages te voorkomen of te beperken?

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) start een onderzoek naar veiligheidsrisico’s rond wateroverlast. Als gevolg van klimaatverandering hebben we steeds vaker te maken met extreme neerslag. Met het risico dat water ook vaker in parkeerkelders en parkeergarages stroomt, met alle gevolgen en schade van dien. Wie is verantwoordelijk voor de afvoer van neerslag? Wie betaalt de schade? En wat valt er (preventief) aan te doen?

Van de redactie Vexpansie  | Jitze Rinsma, Rinsma Parkeeradvies en redactie Vexpansie

De klimaatverandering
Onmiskenbaar is er sprake van klimaatverandering. In Nederland betekent dit dat er soms meer regen ontstaat en er meer neerslag per tijdseenheid valt dan de afgelopen decennia. Zo blijkt dat de jaarlijkse neerslag in Nederland tussen 1910 en 2022 is gestegen met 26%. Het aantal dagen met neerslag is niet of nauwelijks toegenomen. Vooral de neerslag in de winter is toegenomen, maar ook de zomers zijn natter geworden. De neerslag blijkt vooral heviger te zijn geworden, bijvoorbeeld tijdens zomerse hoosbuien.

Extreme neerslag
Extreme neerslag kan zowel worden gedefinieerd op grond van de hoeveelheid (neerslag boven een bepaalde drempelwaarde) als in termen van herhalingstijd (de neerslaghoeveelheid die eens per zoveel jaar overschreden wordt). Omdat neerslag vele karakteristieken heeft – grootte, intensiteit en duur – is er geen eenduidige definitie van een extreem. Plaatselijke neerslag van meer dan 25 millimeter in een uur wordt een hoosbui genoemd, terwijl meer dan 50 millimeter in één dag wordt aangeduid met ‘een dag met zware neerslag’. Waardes boven de 50 millimeter in een uur en 100 millimeter in een dag komen in Nederland plaatselijk ongeveer één keer per eeuw of iets vaker voor.

Sneller wateroverlast door droogte
Bij toenemende droogte in de zomer kan regenwater moeilijk in een droge bodem wegzakken. En mede door de grote oppervlakken verharde ondergrond, ontstaat sneller wateroverlast. Vooral de bebouwde omgeving is gevoelig voor dit type wateroverlast. In de rioleringsstelsels is weinig ruimte om grote hoeveelheden water te bergen of af te voeren.

Wat is de capaciteit van de riolering? Het bepalen en berekenen van de capaciteit van riolering is een vak. Riolering wordt veelal gedimensioneerd op de afvoer van maximaal 20 tot 30 mm neerslag per uur. In grote delen van ons land is nauwelijks sprake is van hoogteverschillen op straatniveau. Als er veel regen in korte tijd valt en de riolering het niet meer kan verwerken, krijg je water op straat. Om intensieve regen tijdelijk op te vangen worden daarom soms reguleringsbassins of wadi’s aangelegd.

Vaker water op straat en in parkeerkelders
In andere delen van het land waar wel sprake is van behoorlijke hoogteverschillen in stedelijke gebieden ontstaat vaker water op straat. Bij intensieve neerslag ontstaat de kans dat platte daken van gebouwen overlopen, de hemelwaterafvoeren vol zitten, putdeksels in straten omhoog komen, water op straat komt, het rioolwater in de riolering terugstroomt in de huisriolering (toiletten gaan borrelen) en water in tunnels, parkeerkelders en andere gebouwen stroomt. Denk daarbij aan zorginstellingen, ziekenhuizen, parkeergarages, parkeerkelders onder appartementsgebouwen, fietskelders, bergruimtes en liftputten. Met alle gevolgen en schade van dien.

Gemeentelijke zorgtaak inzameling stedelijk afvalwater
De gemeente heeft op basis van de Omgevingswet een zorgtaak om stedelijk afvalwater van binnen de bebouwde kom in te zamelen. Op particulier terrein en binnen bouwwerken is de eigenaar daarvoor verantwoordelijk.

Wie is verantwoordelijk?
Problemen door wateroverlast liggen vaak op het “grensvlak” van gebouw en omgeving. De ontwerpers van de riolering(systemen) en de openbare ruimte ontwerpen geen waterafvoersystemen van gebouwen. Doordat een installatieadviseur van een gebouw de riolering van het gebouw ontwerpt, ontstaat de kans dat de voorzieningen op het grensvlak van gebouw en openbare riolering bij de ontwikkeling, uitvoering, bij oplevering en bij het beheer geen of onvoldoende aandacht krijgen. Ook het Besluit Bouwwerken Leefomgeving, de opvolger van het Bouwbesluit, geeft geen concrete eisen aan voorzieningen in relatie tot wateroverlast.

Schade en verzekering | Werken aan preventie
Verzekeraars maken zich ook ernstige zorgen over klimaatschade door een stijgende zeespiegel, toename van droogte en meer extreme buien. Het Verbond onderzoekt hoe verzekeraars én de samenleving daar zo goed mogelijk op kunnen inspelen. Om het verzekeren van de toenemende schade door klimaat betaalbaar en verzekerbaar te houden, werken schadeverzekeraars aan preventie.

Kennis leidt tot nieuwe inzichten en bewustwording
Daarom ontwikkelt en deelt het Verbond kennis en expertise met onder andere het KNMI en het Instituut voor Milieuvraagstukken van de VU.
Zo geeft het ontwikkelde Kennisportaal Klimaatadaptatie heel veel informatie over de impact van klimaatverandering op bedrijven in verschillende sectoren en wat je daaraan kunt doen.
Ook geeft Het Framework Klimaten Adaptive Building Dutch Green Building Council antwoord op de vraag wat de kans is op wateroverlast voor een specifiek gebouw of gebied.
De Klimaateffectatlas zoomt in op de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland.
En ten slotte schat de klimaatschadeschatter per gemeente de toekomstige klimaatschade door hitte, droogte en wateroverlast in.
Ook Techniek Nederland geeft op haar website tips tegen wateroverlast en waterschade.
Op de website van Rioned staat ook informatie/ brochure die beschrijft hoe de riolering werkt, hoe problemen ontstaan en hoe je deze oplost.

Hoe zit het met verzekeringen bij schade door wateroverlast?
(bron Verbond van Verzekeraars)
Verzekerd is:

• Schade door neerslag, die het pand binnenkomt via daken, dakgoten en inclusief gevolgschade door het uitvallen van voorzieningen zoals elektriciteit;
• Schade door neerslag die over drempels naar binnen stroomt in het pand, het souterrain, de kelder of de parkeergarage;
• Schade door het instorten van een plat dak, schade aan het dak en de dakgoten, aan de inventaris en goederen.

Sommige risico’s zijn niet verzekerd:

• Soms zijn er extra voorwaarden en kan de definitie van neerslag verschillen per zakelijke polis en kunnen er extra voorwaarden worden gesteld. Soms vallen overlopende oevers onder ‘overstroming’.

Niet verzekerd is:

• Schade door neerslag die door openstaande toegangen naar binnen stroomt in het pand, het souterrain, de kelder of de parkeergarage;
• Schade door het instorten van een plat dak als niet voldaan is aan het Bouwbesluit (voldoende afschot, goede afvoer, goede draagconstructie);
• Schade door slecht onderhoud.

Aandachtspunten voor de eigenaren, exploitanten en Vereniging Van Eigenaren zijn vervolgschade en schade aan auto’s. Eigenaren/exploitanten leggen in Algemene Voorwaarden veelal risico’s vast bij openbaar toegankelijke garages en bij stallingsgarages waar parkeerplaatsen worden verhuurd.

Wat kun je als gebouweigenaar of VVE zelf doen om de kans op schade door intensieve regenval te voorkomen of beperken?

• Nagaan of de capaciteit van het rioolstelsel in de omgeving van de bestaande of nieuw te bouwen garage voldoende is om ook extreme hoeveelheden neerslag af te voeren. Als dat niet het geval is in dan wordt geadviseerd bij de gemeente te informeren en te vragen naar overstromingsrisico’s. En óf ze voornemens zijn om maatregelen te nemen om bijvoorbeeld de afvoercapaciteit te vergroten of regenwater af te koppelen (scheiden van stelsels) waardoor de kans op wateroverlast vermindert;
• Voorkomen dat bij extreme neerslag water niet via maaiveld, waterloop of een overstromend rioolstelsel de garage in kan stromen door te zorgen voor een goed afschot. Daarmee wordt bedoeld dat er sprake is van afschot van de ingang van de hellingbaan van de garage naar de ontsluitende openbare straat;
• Het aanbrengen van een of meer verkeerdrempels op de grens van hellingbaan naar het openbaar gebied /de straat kan daarbij ook een effectief aanvullende maatregel zijn;
• Op het bovenste parkeerdek een minimaal afschot van 15mm per meter toepassen en voldoende afvoerputten (met bijv. tussenafstand van 10-20m.) met afneembare deksels met een doorlaat van > 50%;
• Het boven en onder aan alle hellingbanen toepassen van diepe lijngoten over de volle breedte met roosters met een openingsbreedte van minimaal 0.10m. , met een doorlaat van 50% en voldoende afvoercapaciteit naar het openbare rioolstelsel. Met het toepassen van (een) terugslagklep(pen) in de verbinding naar de openbare riolering kan er voor zorgen, dat als de riolering volledig gevuld is, deze niet via de goten via de hellingbanen in de garage terugstroomt;
• Elektrabekabeling verhoogd aanleggen (niet direct over de parkeervloer);
• Parkeerapparatuur met elektra aansluitingen e.d. niet op de parkeervloer plaatsen, maar op betonnen opstanden en zorgen voor waterdichte kabeldoorvoeren;
• Het toepassen van hoge (waterdichte) drempels bij de toegangen van technische ruimten (zoals hoogspanningsruimten en bergingen in stallingsgarages) en van liften;
• Indien er waterpompen in de garage zijn, die er voor moeten zorgen dat bij wateroverlast het water naar de riolering buiten de garage wordt gepompt, dient de bekabeling en de aansluiting op de pompen waterdicht te worden uitgevoerd. De pompen vallen dan niet uit mocht er onverhoopt water in de garage komen. Als de riolering gevuld is dient het water via een overstort op straat te worden geloosd;
• Het t.b.v. schoonmaken van hemelwaterafvoeren toepassen van ontstoppingsstukken op het laagste parkeerniveau;
• Zorgen voor regelmatige (jaarlijkse) schoonmaak/onderhoud en na hevige regenval van hemelwater en andere afvoersystemen;
• Zorgen voor regelmatig controleren van de goede werking van de pompen, die het water moeten afvoeren. Te overwegen is alternerende pompen toe te passen (die om en om werken) waardoor de kans dat de pompen niet werken verkleind wordt;
• In uiterste gevallen is het plaatsen van een afsluitbare kering van voldoende hoogte bij de ingang van de garage een optie. Daarbij dient voor de parkeerder duidelijk te zijn dat bij afgesloten zijn van de kering hij niet in en uit kan rijden. Een periodieke controle of de afsluiting functioneert, is daarbij vereist;

Tot slot
In bovenstaand overzicht staat een scala aan maatregelen die bij het ontwerp en de aanleg van nieuwe garages/kelders en bij bestaande kunnen bijdragen aan het voorkomen van of beperken van schade door wateroverlast ten gevolge van te verwachten hevige neerslag. Om bewustwording voor wateroverlast te vergroten sluiten we af met een toepasselijke oude tekst: “Geef ons heden ons dagelijks brood en af en toe een watersnood” (uit: Waterwolven, een geschiedenis van stormvloeden, dijkenbouwers en droogmakers).

Meer informatie
> Meer over onderzoek naar veiligheidsrisico’s door wateroverlast Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV)
> KNMI en het Instituut voor Milieuvraagstukken van de VU
> Kennisportaal Klimaatadaptatie: informatie over de impact van klimaatverandering
> Klimaateffectatlas zoomt in op de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland.
> Tips Techniek Nederland website tegen wateroverlast en waterschade.
> Rioned: brochure hoe de riolering werkt, hoe problemen ontstaan en hoe je deze oplost.